tri. Cậu không là người cố tri của tôi, nhưng là con cụ Hoàng - bạn thân của
tôi... Cụ Tán rót trà cho Đoan, rồi hỏi công việc nước nhà. Đoan kể tóm
lược: - Sau khi nghĩa quân các cụ Phan Đình Phùng, Tống Duy Tân và các
ông Mạc Đĩnh Phúc, Kỳ Đồng... tan vỡ, chỉ còn quân của cụ Đề Thám
nhưng thế yếu dần. Tưởng là "đại sự khứ hĩ", không ngờ ở Nghệ An xuất
hiện ông Phan Bội Châu. Ông chỉ đỗ Cử nhân nhưng nói giỏi viết hay, ba
mươi bảy tuổi mà nhìn xa nghĩ rộng, lập Nghĩa Hội - Duy Tân, phục thù
báo quốc. Hiện nay, Châu đưa thanh niên nước ta sang Nhật học, mong
được thành tài, trở về cứu nước...
Thấy cụ Tán chăm chú nghe và tỏ ra khích lệ, Đoan tiếp: - Khó khăn
của anh em du học là nguồn tài chính cạn kiệt. Đoan phải rời Nhật về nước
cùng anh em quyên góp tiếp tế...
Cụ Tán gật đầu liền mấy cái, nói: - Khó khăn thì tìm cách vượt. Điều
đáng ghi nhận là "tân nhân, tân kế sách". Tôi ở đây loáng thoáng nghe nước
Nhật có cuộc canh tân, nhằm thành cường quốc. Ta tìm đường phục quốc,
thấy lân bang có điều gì phù hợp thì vận dụng. Tôi mong các anh gắng vượt
mọi trở ngại mà tiến. Nay lớp già chúng tôi đã hết thời nhưng không tuyệt
vọng, vì thấy có lớp trẻ thay thế. Trong lúc lão lai tài tận ở nước ngoài này,
tôi thật vui sướng khi thấy trong nước lại có người nổi dậy. Trong số ấy có
cậu là con cụ Hoàng, có Nguyễn Thượng Hiền là rể ông Tôn Thất Thuyết,
có Nguyễn Tuyển là con tôi... Giặc Pháp không thể yên trước sự vùng lên
của con Lạc cháu Hồng... Rồi cụ viết bức thư gửi gia đình ở Hưng Yên,
nhờ Đoan chuyển giúp.
