Chu Trinh về nước lớn tiếng hô hào về chủ kiến của mình. Ông đến
diễn thuyết ở trường Đông Kinh Nghĩa Thục Hà Nội và một số tỉnh Trung
Kỳ. Những người nghe sinh phân tâm ngả nghiêng. Hội Duy Tân hoạt động
có trở ngại. Nguyễn Hàm viết thư cử người đem sang Nhật cho Bội Châu:
"Ông Tây Hồ (Chu Trinh) về nước nói nhiều điều bất lợi!".
Truyện được dị.ch. t.ại iR.EAD.vn
Bội Châu lo có thể vì thế mà việc đưa người và tiếp tế cho Đông Du bị
gián đoạn. Ông vội viết thư gửi Chu Trinh, nói rõ thêm: - Vì sao lúc này
theo chủ nghĩa quân chủ? Yêu cầu Trinh khoan nói đến dân chủ để nhân
tâm khỏi bối rối, khó cho cuộc Đông Du. Đồng thời ông viết bài "Ai cáo
Nam Kỳ phụ lão", Cường Để ký tên gửi về nước, vận động đưa người và
tiền sang Nhật.
Việc "phản tuyên truyền" của Phan Chu Trinh có làm giảm sút một
phần việc đưa người và tiền từ Bắc Kỳ, Trung Kỳ sang Nhật; một bộ phận
văn thân, sĩ phu có bị nghiêng ngả. May sao, Nam Kỳ không thuộc vùng
hoạt động của Chu Trinh, nên ảnh hưởng của Cường Để và Bội Châu vẫn
mạnh.
Sự quá tự tin của Phan Chu Trinh còn khiến ông viết thư gửi cho Toàn
quyền Bơô, nói về trình độ thấp kém của dân Nam, sự xấu xa thối nát của
quan lại Nam triều, và yêu cầu Chính phủ bảo hộ thực hiện cải cách để giúp
dân Nam tiến bộ. Song việc làm quá đà của Chu Trinh khiến nhiều người
trong nước nhìn nhận rõ hơn, khẳng định cái thuyết dựa vào Pháp để cải
cách là vu vơ, không thực tế. Luận thuyết của Chu Trinh dần dần giảm giá
trị. Thanh niên Nam Kỳ sang Nhật đông gấp hai so với Trung và Bắc Kỳ.
Tiền gửi cũng nhiều hơn hẳn. Trong đó, mấy người chủ chốt của Hội tích
cực hoạt động. Nguyễn Thần Hiến ở Cần Thơ, vốn dòng dõi người Tàu,
thời nhà Minh đổ, tổ tiên sang cư ngụ nước Nam, được dân Nam giúp đỡ.
Nay Hiến vào Hội Duy Tân, vận động được nhiều thanh niên và quyên
nhiều tiền gửi sang Nhật.
