CAO BÁ QUÁT, CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP - Trang 19

buộc phải rút lui về huyện Phúc Thọ thuộc phủ Quảng Oai. Bị truy đuổi,
Cao Bá Quát lại cho quân vượt sông Hồng sang phủ Vĩnh Tường (tỉnh Sơn
Tây thời nhà Nguyễn, nay thuộc Vĩnh Phúc).
Tiếp theo, sau một lần tấn công đốt phá phủ thành Tam Dương ở địa phận
xã Tích Sơn (ngoại vi thị xã Vĩnh Yên ngày nay), cánh quân chủ lực do họ
Cao chỉ huy đã giảm sút nhiều, nên phải quay về Mỹ Lương hội quân với
thủ lĩnh Bạch Công Trân, rồi cùng lo chấn chỉnh đội ngũ, lấy nghĩa binh
miền núi bổ sung lực lượng.
Trong khi đó, nhà vua điều thêm 500 lính từ Thanh Hóa đến Sơn Tây hỗ
trợ, lại cử thêm Đô đốc Nguyễn Trọng Thao đang làm nhiệm vụ phòng giữ
kinh thành Huế, ra Hà Nội trực tiếp chỉ huy cuộc đàn áp, và còn xuống dụ
treo thưởng rằng: Không kể quan, quân, dân, dõng hoặc người theo bọn
giặc; người nào bắt sống được Cao Bá Quát đem giải quan thì thưởng cho
500 lạng bạc, giết chết thì thưởng 300 lạng, lại còn thưởng thụ chức hàm để
khuyến khích.
3.3 Tàn cuộc:
Sau khi bổ sung lực lượng (chủ yếu là người Mường và người Thái ở vùng
rừng núi Mỹ Lương), vào tháng Chạp năm Giáp Dần (tháng Chạp năm này
rơi vào năm dương lịch 1855[9]), Cao Bá Quát đem quân tấn công huyện lỵ
Yên Sơn lần thứ hai. Phó lãnh binh Sơn Tây Lê Thuận đem quân nghênh
chiến. Cuộc đối đầu đang hồi quyết liệt tại vùng núi Yên Sơn, theo sử nhà
Nguyễn, thì Cao Bá Quát bị Suất đội Đinh Thế Quang bắn chết tại trận.
Tiếp theo, thủ lĩnh Nguyễn Kim Thanh và Nguyễn Văn Thực cũng lần lượt
sa vào tay đối phương (sau, cả hai đều bị chém chết). Ngoài những thiệt hại
này, hơn trăm nghĩa quân bị chém chết và khoảng 80 nghĩa quân khác bị
bắt. Nghe tin đại thắng, vua Tự Đức lệnh cho ban thưởng và cho đem thủ
cấp của nghịch Quát bêu và rao khắp các tỉnh Bắc Kỳ rồi giã nhỏ quăng
xuống sông.
Mặc dù mất Quốc sư và nhiều thủ lĩnh, nhưng nghĩa quân vẫn cố hoạt động
thêm một vài năm nữa. Trần Trọng Kim viết: Cao Bá Quát chết đi rồi, Lê
Duy Cự còn quấy rối đến mấy năm sau mới dẹp yên được. Từ đó trở đi,
không năm nào là năm không có giặc....