chính cho việc truyền bá thông tin trong khu vực Do Thái Đông Âu.
Nó là chất keo đã gắn kết ý nghĩa thế tục của cái gọi là “bản sắc
Do Thái”.
NHỮNG VÙNG ĐẤT MỚI VÀ CƠ HỘI MỚI.
Cuối thế kỷ 15 đã chứng kiến người Do Thái bị trục xuất khỏi
Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, Naples và Nuremberg. Tuy nhiên
những cộng đồng Do Thái trẻ đã đâm chồi nảy lộc trên những vùng
đất mới. Họ xây dựng trường học, hội đường, khai thác những công
nghệ mới và tiếp tục bảo tồn những truyền thống dân tộc. Người
Do Thái phát đạt trở lại nhờ tạo ra những mạng lưới buôn bán chằng
chịt nối các miền đất mới – Thổ Nhĩ Kỳ, Bắc Phi, Hà Lan, Ba
Lan và Lithuania.
Một nghịch lý là những cuộc trục xuất cuối thế kỷ 15 đã dẫn
đến sự tiếp xúc giữa người Do Thái Sephardi và Ashkenazi do
quyền lợi của cả hai phía. Kết quả là người Do Thái tái định cư lại
dọc bờ biển Đại Tây Dương sau nhiều năm vắng bóng, trong khi
Đại Tây Dương thay thế Địa Trung Hải là tâm điểm thương mại của
châu Âu.
Người Do Thái Sephardi Iberia (Tây Ban Nha) tràn đến các vùng
đất có chính sách khá cởi mở và khoan dung với người Do Thái như
Ý, Bắc Phi, Bán đảo Balkan, Đông Địa Trung Hải, Thổ Nhĩ Kỳ của
Đế chế Ottoman, và Ba Lan, trong khi phần lớn người Do Thái
Ashkenazi tại Đức di cư từng nhóm lớn đến Ba Lan. Hợp tác
Sephardi-Ashkenazi phát triển ngoạn mục khi Ba Lan trở thành điểm
quá cảnh chính cho buôn bán bằng đường bộ mở rộng giữa các vùng
đất thuộc Đế quốc Ottoman với Trung và Tây Âu.
