Tôi sống cùng với thủy thủ. Một số bạn học cũ của tôi đã làm hoa tiêu
tập sự hoặc làm thủy thủ. Một cậu có người anh làm quan hai trên một tầu
buôn; ít hôm nữa anh này lại ra đi một chuyến xa. Anh ta sẽ mang tôi đi; tôi
sẽ giúp việc dưới tầu để trả tiền vé. Trong khi chờ đợi, anh ta ăn chơi như
người lính thủy thủ mới lĩnh lương và anh lôi kéo tôi vào các cuộc hành
lạc.
Ôi chao những buổi tối, trước những vỏ chai biến thành chủy, trong
những tiệm lụp xụp, ở đó người ta uống rượu say khướt và ở đó người ta
nện nhau chí tử!
Nhưng trong lúc mọi người la hét và đánh nhau, tôi chếnh choáng ngồi
yên nhìn mục tiêu của tôi qua làn khói những tẩu thuốc và máu đổ ở những
vết thương.
Hôm sau mạng sườn tôi đau ê ẩm, tinh thần ốm yếu; nhưng cái im
lặng trong căn nhà, cái lạnh giá trên các khuôn mặt còn làm tôi sợ hơn; và
buổi tối tôi lại vui vẻ tới đâm đầu và dìm lòng vào đống bùn nhơ nhớp ấy.
(Thư viện thì có đấy, nhưng tôi đã đi đến chỗ đâm ghê sợ nó, căn
buồng rộng rãi ấy, nơi hồi nhỏ tôi đã trải qua những giờ đẹp đẽ biết bao.
Hồi ấy tôi tin ở những điều đọc được. Giờ đây tôi không còn tin nữa!
Loại sách có nhiều trong thư viện là những sách nghiêm trang hoặc cũ
kỹ, chúng nhắc lại những điều người ta đã lải nhải nói với tôi ở trường học.
Không! Không! Tôi không thể lại đặt mũi vào đấy, lại quay về cái trò mửa
thơ la-tinh và dịch tiếng hy-lạp!
Tôi quay ra đọc những tác phẩm của Satôbriăng, Cadimia Đơlavinhơ,
Alêcdăng Đuyvan óng ánh ở hàng đầu trên các ngăn sách. Satôbriăng! Có
Natsê, Những người tuẫn tiết! Đấy là những cuốn mà người thủ thư hơi
quen tôi đã giới thiệu và đem đến cho tôi. Ông ta làm tôi e ngại nữa, vì tôi
không dám hỏi hoặc lấy trên giá sách những cuốn có vẻ phù phiếm hoặc
quá tự do.
Hẳn tôi là đứa tiên thiên bất túc! Tôi trách bố mẹ tôi là sai, chính tôi
chẳng ra gì. Khi còn ở nhà trường – các giáo sư muốn nói thế nào thì nói –
