Bài của tôi sẽ không bị trả bằng áo vét-tông ngắn, hoặc giầy, cũng
không phải bằng sáp thơm hoặc đồ hộp nữa. Tôi sẽ được lĩnh tiền).
“Xem đề tài gì nào? – Cụ Mariani hỏi.
- Tôi cũng chưa rõ lắm…
- Anh đã nghiên cứu riêng một vấn đề nào chưa?
- Tôi chưa nghiên cứu riêng một vấn đề nào cả, - mà chung cũng chưa,
phải nói thật như vậy. Trước tôi ở Khu La-tinh, - ở đấy người ta chẳng
nghiên cứu gì cả!…
- Khu La-tinh à? Anh có muốn kể lại chuyện đó không? Đồng ý chứ?
Một bài, hai bài, ba bài, tùy anh, nhan đề là: Lớp thanh niên trường học.
Đầu đề anh thấy có được không?
Quả là đầu đề nghe kêu lắm.
Tôi quay về nhà hết sức cảm động.
Lúc đầu tôi vất vả vô cùng; lúc nào tôi cũng cứ muốn nói về những
trường thời cổ đại, những thanh niên Hy-lạp, chiếc áo trắng viền tía của
thanh niên quí tộc cổ la-mã, v.v… Ngòi bút tôi tuôn ra những cái đó không
cưỡng lại được; nó ngăn không cho tôi đi vào bài báo chỉ với những kỷ
niệm và ý nghĩ của tôi, của anh chàng Vanhtrax không tên tuổi, không xu,
đã lấy quần áo cũ quấn chân để khỏi bị lạnh khi làm việc.
Cuối cùng bài báo của tôi đó, y nguyên, với những chữ viết như gà
bới. Tôi đã dứt ra, như những mảnh thịt, một số câu đau đớn và tàn bạo.
Tôi tới nhà cụ Mariani.
“Cụ không thể đọc được, tôi vừa nói vừa giở bản thảo ra.
- Thế thì anh đọc đi!”
Tôi đọc – mặt tái nhợt, thật vậy! Nhưng dần dà, khi tôi thấy lại được
đáy lòng mình qua những giập xóa đó và trong những lời thét lên đó, thì
máu lại chảy trong huyết quản và giọng tôi vang lên to, rõ ràng.
Cụ chủ bút nghe tôi đọc, mắt căng ra và lát lát lại nói khẽ:
