18
Ở
bàn chủ tịch đoàn có một chỗ dành cho các diễn giả thay nhau lên nói;
ông không để ý nghe họ. Ông chờ đến lượt mình, thỉnh thoảng lại cho tay
vào túi sờ bản tham luận năm trang mà thâm tâm ông biết chẳng có gì mới
mẻ: bị tách rời khỏi công việc khoa học hai mươi năm qua, ông chỉ có thể
tóm tắt lại những điều đã công bố khi ông còn là một nhà nghiên cứu trẻ, khi
đó ông đã phát hiện ra và miêu tả một loài ruồi lạ được ông đặt tên là musca
pragensis. Đợi đến lúc nghe ông chủ tịch xướng lên những âm tiết đúng tên
mình, ông đứng lên đi về phía chỗ dành cho các diễn giả.
Trong khoảng hai mươi giây đi từ chỗ ngồi lên chỗ nói, một điều bất
ngờ đã xảy ra đối với ông: ông thấy hết sức xúc động: lạy Chúa tôi, sau
chừng ấy năm giờ đây ông lại được ở giữa những con người ông quý mến và
quý mến ông, giữa những nhà khoa học gần gũi với ông và ở môi trường số
phận đã sắp đặt cho ông; khi dừng lại trước chiếc ghế trống dành sản, ông
không ngồi xuống; ông muốn một lần để mặc cho tình cảm của mình dẫn
dắt, nên bất giác ông nói với những người anh em chưa quen biết của mình
những điều vừa chợt đến trong đầu.
“Xin thứ lỗi cho tôi, thưa quý ông quý bà, về việc tôi bày tỏ với các
ngài nỗi xúc động ập đến bất ngờ trong tôi. Chính bởi sau gần hai mươi năm
vắng mặt bây giờ tôi lại được phát biểu trước cuộc họp của những người
cùng suy nghĩ về những vấn đề như tôi, cùng có một ham mê theo đuổi như
tôi. Tôi đến từ một đất nước mà con người, chỉ vì dám nói to lên những điều
mình nghĩ, có thể bị tước mất ý nghĩa của chính cuộc đời bởi lẽ đối với
người làm khoa học, ý nghĩa cuộc đời không có gì khác hơn là khoa học của
nó. Như các ngài đều biết, hàng nghìn người, toàn bộ giới trí thức nước tôi,
đã bị đuổi việc sau mùa hè bi thảm năm 1968. Chỉ mới cách đây sáu tháng
tôi vẫn còn là một công nhân xây dựng. Không, ở đây không có gì là nhục
