tượng trưng cho tình hữu nghị giữa hai dân tộc chúng ta. Mickiewicz. Adam
Mickiewicz. Cuộc đời nhà thơ này như một bài học nhắc nhở chúng ta rằng
mọi việc ta làm, dù đó là thơ ca hay khoa học, đều là sự nổi loạn. (Từ “nổi
loạn” đã làm ông lấy lại được phong thái). Bởi vì con người luôn luôn mang
bản chất nổi loạn (bây giờ ông thật sự hùng hồn và ông biết điều đó), phải
không, ông bạn (ông quay về phía nhà bác học Czech, người này tức khắc
lọt vào khuôn hình camera và nghiêng đầu như muốn nói “vâng”), ngài đã
chứng tỏ điều đó bằng cuộc đời ngài, bằng những hy sinh, đau khổ mà ngài
phải chịu đựng, vâng, ngài đã khẳng định cho tôi thấy điều đó, con người
xứng với tên gọi con người thì luôn luôn phải nổi loạn, nổi loạn chống lại sự
áp bức, và nếu sự áp bức không còn nữa...(ông dừng lại một lúc lâu, chỉ có
Pontevin là biết cách dừng lâu và hiệu quả như vậy; sau đó, ông hạ giọng:)...
chống lại thân phận con người mà chúng ta không được quyền lựa chọn.”
Nổi loạn chống lại thân phận con người mà chúng ta không được quyền
lựa chọn. Cái câu cuối cùng này như bông hoa nở ra trong cơn ngẫu hứng
của ông cũng khiến ông lấy làm ngạc nhiên; mà quả cái câu đó hay thật; nó
đột ngột mang ông ra xa khỏi những lời thuyết giáo chính trị và đặt ông vào
cùng hàng với những trí tuệ vĩ đại nhất của nước mình: Camus có thể đã viết
một câu như vậy, cũng như Malreaux hay là Sartre.
Immaculata sung sướng ra hiệu cho người quay phim, máy quay dừng
lại.
Chính khi đó nhà bác học Czech tiến lại gần Berck và nói: “Hay lắm,
thật sự là rất hay, nhưng cho phép tôi nói với ngài rằng Mickiewicz không
phải là ...”
Sau mỗi lần xuất hiện trước công chúng, Berck bao giờ cũng như bị
chếnh choáng; bằng một giọng dứt khoát, nhạo báng và ầm ĩ, ông ngắt lời
nhà bác học Czech: “Tôi biết, ông bạn thân mến ạ, tôi cũng biết rõ như ngài
rằng Mickiewicz không phải là nhà côn trùng học. Việc các nhà thơ thành
nhà côn trùng học là điều rất hiếm có. Nhưng mặc dù điều thiệt thòi đó, họ
vẫn là niềm kiêu hãnh của toàn nhân loại, mà nếu ngài cho phép, các nhà
côn trùng học, trong đó có ngài, cũng là một phần trong đấy”.
