chứng minh được tính biện chứng của kết luận mình đã rút ra được: sự đần
độn, u mê, khờ khạo đã hiện ra trước mắt chàng như hậu quả rõ ràng của
“những phút thăng hoa” ấy. Cố nhiên chàng sẽ không tranh cãi một cách
nghiêm túc. Không nghi ngờ gì nữa, kết luận đó của chàng, tức là sự đánh
giá của chàng đối với những giây phút đó, không tránh khỏi sai lầm nhưng
sự hiện hữu của cảm giác dù sao vẫn khiến chàng bối rối ít nhiều. Nói cho
cùng phải làm gì với hiện thực đây? Đúng là chẳng biết làm gì vì trong giây
lát ấy chàng đã không kịp tự nhủ lòng rằng với niềm hạnh phúc vô biên mà
chàng đã cảm nhận được một cách trọn vẹn thì giây lát ấy rất có khả năng
đáng giá bằng cả cuộc đời. “Vào cái khoảnh khắc ấy, - có lần ở Moskva,
hồi hai người vẫn thường hay gặp gỡ, chàng đã nói với Rogojin như vậy, -
vào cái khoảnh khắc ấy tôi lại thấy những câu nói lạ lùng về chuyện thời
gian đã hết có vẻ thật dễ hiểu đối với tôi. Có lẽ, - chàng vừa cười vừa nói
thêm, - đó chính là khoảnh khắc mà ở chiếc bình lật úp của gã động kinh
Mahomet nước chưa kịp tuôn ra thì gã đã nhìn thấy hết nhà nọ nhà kia của
gia đình nhà Allak”.
Ồ, hồi ở Moskva, họ rất hay ngồi với nhau ở chỗ
trọ của Rogojin và nói đủ thứ chuyện, không phải chỉ có chuyện ấy.
“Rogojin vừa nói là hồi ấy mình đã là người anh em của ông ta, hôm nay
lần đầu tiên ông ta đã nói như thế”, - chàng hoàng thân nghĩ bụng.
Chàng nghĩ đến chuyện này khi ngồi trên ghế đá, dưới tán cây, trong khu
vườn Mùa Hạ. Đã gần bảy giờ. Khu vườn vắng vẻ; bóng tối buông nhanh
khi trời vừa tắt nắng. Oi ả như sắp có dông. Chàng đang chìm đắm vào
những phút trầm tư mặc tưởng. Chàng gắn với mỗi sự vật bên ngoài bằng
hồi ức và lý trí, và chàng lấy thế làm thích thú: chàng cứ muốn quên đi điều
gì đó thực sự có ý nghĩa nhưng cứ đưa mắt nhìn cảnh vật xung quanh là
chàng lại nhận ra nỗi lòng sầu muộn của mình, điều mà chàng chỉ muốn rũ
bỏ cho bằng được. Chàng đã toan nhớ lại câu chuyện vừa trao đổi với gã
hầu phòng vào bữa ăn trưa trong khách sạn về vụ giết người kỳ quặc đã làm
xôn xao dư luận, nhưng vừa mới nhẩm lại được một vài chi tiết thì một
hiện tượng đặc biệt đã bỗng dưng ập đến với chàng.
