lướt được khi mà chính ngài cũng không thể chiến thắng, ngài, kẻ mà lúc
sống đã khuất phục được tự nhiên, kẻ mà tự nhiên phải tuân lệnh, kẻ đã
phán “Talitha cumi!”
và khiến đứa con gái nhỏ trỗi dậy; kẻ đã gọi: “Hỡi
Lazar, hãy ra”
, và kẻ chết liền đứng dậy mà ra khỏi mồ? Khi người ta
ngắm bức tranh này người ta nhận thức được tự nhiên dưới hình thể một
con ác thú khổng lồ tàn nhẫn và câm nín, hay nói cho đúng hơn, cho chính
xác hơn nữa, dù có hơi kỳ lạ, là dưới hình thể một cái máy khổng lồ kiểu
tối tân, điếc lác và lì lợm, đã vô ý thức mà tóm lấy, mà nghiền nát, mà nuốt
chửng một Thực thể vĩ đại, một Thực thể vô giá, một Thực thể có giá trị
bằng cả tự nhiên và những quy luật của cõi tự nhiên đó, bằng cả trái đất, mà
trái đất đó có lẽ cũng được tạo dựng nên chỉ để cho Thực Thể đó xuất hiện!
Bức tranh ấy đã diễn tả ý niệm về một quyền lực tối tăm, hỗn xược và vĩnh
cửu một cách ngu xuẩn mà mọi sự, mà muôn loài phải tuân phục nó, nó
thống trị chúng ta mà chúng ta không nhận biết. Đoàn dân vây quanh kẻ
chết ấy, mà trong bức tranh không còn thấy người nào, chắc hẳn đã cảm
thấy một nỗi thống khổ và khiếp đảm ghê gớm vào buổi chiều hôm đó, cái
buổi chiều đã nghiền nát ngay mọi hy vọng và gần như cả lòng tin của họ.
Chắc hẳn họ đã chia tay nhau trong nỗi hãi hùng cực độ, mặc dù mỗi người
đều ra đi với một ý tưởng chất ngất không rời. Và nếu vào cái buổi chiều áp
ngày chịu đóng đinh trên thập tự giá mà vị Thầy có thể nhìn trước được cái
hình dung của ngài vào lúc chịu nhục hình thế này, thì ngài có còn chịu treo
thân trên thập tự giá để mà chết như thế không? Câu hỏi đó cũng vô tình
thoạt đến trong tâm trí ta lúc ta nhìn bức tranh đó.
Suốt trong một tiếng rưỡi đồng hồ sau lúc Kolia ra đi, những tư tưởng ấy
cứ bềnh bồng trong tâm trí tôi từng mảnh một, lắm lúc bằng những hình
ảnh sống động, có lẽ trong cơn mê sảng. Mà há có một hình ảnh nào hiện ra
trong trí tưởng mà không có hình ảnh được chăng? Quả thật tôi đã tưởng
tượng từng cơn rằng tôi đã thấy, bằng một hình thể lạ lùng và khó diễn tả
được, cái quyền lực vô biên ấy, cái thực thể câm nín, điếc đặc và tối tăm ấy.
Tôi nhớ lại dường như có kẻ đã nắm tay tôi dắt đi, tay hắn cầm một ngọn
nến, hắn chỉ cho tôi thấy một con nhện khổng lồ gớm ghiếc, và cam đoan
