CHÀNG NGỐC - Trang 434

xược cơ chứ. Cũng ví dụ như một bà mẹ nuông chiều con cái, bà ta sẽ kinh
hãi biết mấy, và sợ đến phát bệnh được, nếu con trai hay con gái bà hơi
bước chệch ra ngoài nền nếp cũ. “Không, thà là sống hạnh phúc và thoải
mái còn hơn là độc đáo”. Người mẹ nào cũng nghĩ như vậy lúc ru con ngủ
cả. Và từ xa xưa rồi, các bà vú của chúng ta khi hát ru cháu đã từng ngâm
nga rằng: “Con cứ đi trên đường vàng lối ngọc, rồi lớn lên con lãnh ấn
tướng quân”. Vậy là ngay đối với các u già của chúng ta, cái hàm cấp tướng
cũng đã là biểu trưng cho hồng phúc tuyệt vời của nòi giống Nga rồi, và đó
là một lý tưởng dân tộc phổ cập nhất về một diễm phúc thanh bình và êm
ấm. Thật vậy: khi mà ông đã đỗ các kỳ thi và phục vụ trong suốt ba mươi
lăm năm thì rồi rốt cuộc, trong xứ sở chúng ta, thế nào ông cũng lãnh cấp
tướng và đã lo dành dụm được một số tiền bạc mà đem ký gửi! Đó là
phương cách giúp người dân Nga được tiếng là người thực tiễn mà gần như
chẳng cần nỗ lực gì cả. Thật vậy, ở nước này mà không làm tướng được thì
họa chăng chỉ có loại người độc đáo, nói khác đi, nghĩa là loại người không
chịu an phận. Có thể có chuyện lầm lẫn ở đây lắm, nhưng xét tổng quát thì
trông có vẻ thật quá, và xã hội chúng ta quả đúng quá khi định nghĩa lý
tưởng của con người thực tiễn. Tuy nhiên, chúng ta đã ra ngoài đề quá xa
rồi, mà chúng ta chỉ muốn đưa ra vài lời giải thích về gia đình Epantsin
quen biết của chúng ta thôi. Cái gia đình đó, hay ít ra là những nhân vật nổi
đình đám nhất trong gia đình đó đã đau khổ vì một phẩm chất gần như là
chung cho cả họ tộc, cái phẩm chất trái ngược hẳn với các phẩm hạnh
chúng ta vừa thảo luận ở trên. Không được hiểu rõ sự kiện đó lắm (mà nó
quả cũng thật khó hiểu), ấy thế nhưng lắm lúc họ vẫn nghi ngờ rằng mọi
việc xảy ra trong gia đình họ không giống như cung cách của các gia đình
khác. Gia đình thiên hạ thì mọi việc đều trôi qua êm ả, trong khi ở nhà họ
thì có đủ mọi chuyện rối rắm: Thiên hạ người ta cứ đi nguyên trên đường
mòn lối cũ, họ thì cứ đi trật chìa. Người ta thì có thể e lệ một cách đúng
điệu, họ thì không thể được. Lizaveta Prokofievna thì quả thật hay hốt
hoảng, nhưng cái tính hoảng hốt đó cũng không phải là cái đức e lệ phổ
thông và đài các như họ mong muốn. Tuy vậy, có thể chỉ mỗi mình
Lizaveta Prokofievna là bối rối thôi: Các công nương thì còn quá trẻ, -dù