CHÀNG NGỐC - Trang 528

khi tôi cảm thấy đã đến lúc nó nên sống với con người thật của nó. Tôi rất
quý mến nó. Tôi còn hành hạ Xuricov, kẻ sống ở tầng trên chúng tôi và đi
chạy việc vặt từ sáng đến tối; lúc nào tôi cũng bảo у rằng, у nên tự trách
mình vì cảnh nghèo túng của y, đến nỗi rốt cuộc у cạch không dám đến
thăm tôi nữa. Y là một con người rất nhu mì, một kẻ khiêm nhường bậc
nhất. (Ghi chú: Người ta bảo rằng khiêm nhường là một sức mạnh lớn lao,
chắc tôi phải hỏi hoàng thân về điều này, vì chính ngài đã bảo như vậy).
Nhưng vào dạo tháng Ba, lúc lên gác xem thử gia đình у đã làm sao đến nỗi
đứa con phải “lạnh cóng mà chết”, như lời họ nói, tôi đã cười bâng quơ
trước thi thể đứa hài nhi, rồi tôi lại cao giọng giải thích cho Xuricov biết
rằng у “chỉ nên tự trách mình” mà thôi, thế là đôi môi của con người khốn
khổ ấy chợt run lên, rồi у đặt tay lên vai tôi, tay kia у trỏ cánh cửa mà nói
khẽ như một lời thì thầm: “Xin mời cậu ra cho!”. Tôi đi ra. Tôi rất khoái
chí về chuyện đó, tôi khoái chí cả cái phút у mời tôi ra khỏi cửa, nhưng
suốt trong một thời gian dài, những lời у nói vẫn còn in đậm trong tôi mỗi
khi hồi tưởng, một cảm xúc đớn đau và kỳ lạ, như thể một nỗi thương hại
xen lẫn khinh bỉ đối với y, một cảm xúc tôi không hề muốn có. Ngay cả cái
lúc у bị sỉ nhục (tôi thấy rõ là tôi đã lăng nhục y, dù tôi không cố ý làm
vậy), ngay cả lúc đó, у cũng không thể nổi giận được! Lúc đó môi у run rẩy
hẳn là không phải vì giận dữ, tôi dám thề như vậy; у nắm lấy tay tôi và ngỏ
những lời thật hoa mỹ “Xin mời ông ra cho”, mà không vương một thoáng
giận hờn. Thật là trang trọng, trang trọng quá sức, cái nỗi trang trọng chẳng
hợp với у chút nào (vì thế cho nên cũng thật là khôi hài), nhưng không hề
có chuyện giận dữ. Có lẽ у chỉ cảm thấy khinh bỉ tôi mà thôi. Từ lúc đó trở
đi, có hai ba dạo tôi gặp y trên cầu thang, у ngả mũ chào tôi- một việc chưa
hề xảy ra trước đó- nhưng у không dừng bước như trước nữa, mà chỉ vội
vàng đi qua mặt tôi đầy vẻ bối rối. Nếu quả у đã khinh bỉ tôi thì у vẫn còn
tiếp tục khinh tôi theo cách của у: Y khinh tôi một cách khiêm tốn, bởi tôi
là con trai của chủ nợ у, у thiếu nợ mẹ tôi thường trực và không làm sao mà
rứt người ra khỏi cảnh nợ nần được. Thực tế, đó là một lối giải thích có vẻ
đúng nhất. Tôi đã muốn giải quyết việc ấy ổn thỏa với у cho rồi, và tôi chắc