trước được một vài nước, một tay cờ người Pháp có tài tính trước được
mười nước đã được người ta viết thành sách ca tụng như một kỳ tích.
Nhưng ở đây có bao nhiêu nước cờ và còn bao nhiêu nước nữa chúng ta
không biết? Trong việc gieo trồng hạt giống, trong việc ban của “bố thí”,
việc lành của bạn dưới mọi hình thức, bạn đã ban ra một phần cá tính bạn
và nhận vào một phần cá tính của người khác; bạn đã giao tiếp với người
khác trên một căn bản tương hỗ, và bạn sẽ được tưởng thưởng bằng kiến
thức hiểu biết và bởi những khám phá bất ngờ nhất. Chắc chắn rồi ra bạn sẽ
xem việc bạn làm như một khoa học; nó sẽ thấm đượm cả cuộc sống bạn và
có lẽ làm tràn đầy cuộc sống ấy. Mặt khác, tất cả tư tưởng của bạn; tất cả
những hạt giống bạn đã gieo trồng mà có lẽ bạn đã quên đi, sẽ đâm rễ và
lớn lên; kẻ nào đã nhận những hạt giống đó từ nơi bạn sẽ gieo chúng sang
cho người khác. Và bạn làm sao biết được bạn sẽ góp phần như thế nào
trong việc tạo dựng nên định mệnh của nhân loại? Nếu sự hiểu biết này và
trọn vẹn cuộc đời tận tụy cho công việc này rốt cuộc có thể giúp bạn gieo
được vài hạt giống lớn lao, đi tặng cho thế giới này một tư tưởng lớn lao,
thế thì… v.v…”. Tôi đã nói dài dòng văn tự về đề tài đó.
“Vậy mà nghĩ thử xem, anh lại là kẻ sắp phải chết đi!” Bakhmutov la lên
với vẻ thống trách một kẻ nào đó.
Lúc đó chúng tôi đang đứng nghiêng mình trên thành cầu, tay tựa lan can
cầu mà nhìn dòng sông Neva.
“Mà anh có biết tôi vừa nghĩ gì không?”. Tôi nói, nghiêng mình ra xa
hơn trên thành cầu.
“Không phải anh định nhảy xuống sông đấy chứ?”. - Bakhmutov hốt
hoảng kêu lên. Có lẽ anh ta đã đọc được tư tưởng qua nét mặt tôi.
“Không đâu, ngay bây giờ đây, tôi chỉ có ý nghĩ như thế này: Lúc này
đây, ta chỉ còn có hai ba tháng nữa để mà sống, có lẽ là bốn; nhưng ví dụ
như tôi chỉ còn sống được có hai tháng nữa và nếu ta nôn nả muốn làm một
việc tốt đòi hỏi ta nhiều nỗ lực, nhiều bươn chải và phiền toái, như công
việc của vị bác sĩ của chúng ta vừa rồi, thì trong trường hợp đó, ta phải bỏ
cuộc vì không đủ thì giờ, và ta lại tìm kiếm “một việc lành” khác, một việc
