lành khiêm tốn hơn nó nằm trong tầm phương tiện của ta (nếu ta vẫn còn
khuynh hướng muốn làm việc thiện). Bạn phải công nhận rằng đó là một tư
tưởng ngộ nghĩnh đấy chứ!”
Anh chàng Bakhmutov đó rất lo ngại cho tôi, anh ta đưa tôi về tận nhà và
đã khéo léo tránh không hề tỏ ý an ủi tôi và anh ta đã lặng im gần suốt
quãng đường. Lúc giã từ, anh siết chặt tay tôi nồng nàn, và hỏi tôi xem anh
ta có thể đến thăm tôi hay không? Tôi đáp rằng nếu đến thăm tôi với tư
cách một kẻ an ủi (vì dù có yên lặng đi nữa thì anh ta vẫn cứ đến là để an ủi
tôi đấy thôi, tôi đã cắt nghĩa cho anh ta rõ điều đó), thì cứ mỗi lần đến anh
ta chỉ càng nhắc nhở tôi thêm về nỗi chết đó thôi. Anh ta nhún vai nhưng
đồng ý với tôi: Chúng tôi chia tay nhau một cách hết sức lịch sự còn hơn
điều tôi tưởng.
Nhưng buổi chiều và cả buổi đêm hôm đó, tôi cảm thấy hạt giống đầu
tiên của “niềm tín quyết tối hậu” trong tôi đã đâm chồi. Tôi khát khao bám
chặt lấy tư tưởng mới mẻ này, khát khao xem xét nó cho cặn kẽ, cho đầy đủ
mọi bề (suốt đêm tôi không ngủ được), và càng suy xét nó, càng đắm mình
vào tư tưởng đó, tôi càng thấy hãi sợ. Cuối cùng, một nỗi sợ sệt kinh khiếp
nhất đã bủa lấy người tôi và cứ theo tôi không rời suốt những ngày sau đó.
Thỉnh thoảng, nghĩ đến nỗi sợ miên man ấy, tôi cóng người lại với nỗi hãi
hùng mới mẻ; và từ nỗi hãi hùng đó, tôi có thể kết luận rằng “niềm tín
quyết tối hậu” của tôi đã đâm rễ quá vững chắc trong tôi và phải đưa đến
một kết cục bất khả tránh thoát. Nhưng tôi thiếu quyết tâm cho cái kết cục
đó. Ba tuần lễ sau khi sự lưỡng lự này qua đi, quyết định đã đến với tôi,
nhưng qua một trạng huống hết sức lạ lùng.
Trong “Chúc ngôn” này, tôi có ghi đầy đủ những con số và ngày tháng.
Dĩ nhiên, điều đó cũng chẳng có gì khác biệt đối với tôi, nhưng bây giờ và
có lẽ chỉ vào ngay lúc này thôi, tôi mong muốn những kẻ xét đoán hành
động của tôi thấy được rõ rằng, cái chuỗi luận lý nó dẫn đến “niềm tín
quyết tối hậu” của tôi đó. Tôi vừa viết ở trên rằng, cái quyết định sau cùng
mà tôi còn thiếu để thực hiện cho được “niềm tín quyết tối hậu” của tôi đã
đến với tôi không phải qua một chuỗi luận lý nào cả mà từ một nỗi khích
