- Hai chúng ta có số phận giống như nước Nga, Arkady anh, anh
không biết nên làm gì; tôi cũng không biết phải làm gì. Người Nga chỉ cần
nhảy ra khỏi cái đường ray vận hành quen thuộc, tách xa một chút xíu thôi,
thế là anh ta không biết xoay sở như thế nào nữa. Trong đường ray tất cả
đều rõ ràng: thu nhập, tước vị, địa vị xã hội, xe ngựa, thăm viếng, công vụ,
vợ con; vừa chệch ra một chút, tôi liền trở thành cái gì? Một cái lá rụng
trước gió. Tôi không biết phải làm gì. Hai tháng qua tôi cố đứng trên đường
ray, yêu đường ray, hòa làm một với đường ray. Anh vẫn chưa biết ở đây tôi
đã sa ngã tới mức nào đâu: tôi yêu Liza, yêu chân thành, song đồng thời tôi
lại nghĩ đến Katerina Nikolaevna!
- Không lẽ thế? - Tôi đau đớn hỏi. - Mà này công tước, hôm qua anh
có nói với tôi rằng Versilov xúi bẩy anh làm hại Katerina Nikolaevna thì
phải?
- Có lẽ tôi đã phóng đại và tôi cũng có lỗi đã nghi ngờ ngài Versilov
hệt như nghi ngờ anh vậy. Hãy bỏ qua chuyện đó. Chẳng lẽ anh cho rằng
suốt thời gian qua, từ khi ở Luga, tôi không có lý tưởng sống cao cả hay
sao? Xin thề với anh rằng nó không hề rời tôi, mà thường xuyên xuất hiện
trước tôi với đầy đủ vẻ đẹp của nó. Tôi vẫn nhớ lời thề của mình với Liza là
tôi sẽ tái sinh. Hôm qua ở đây khi nói về tầng lớp quý tộc, ngài Versilov
chẳng nói với tôi điều gì mới mẻ, xin anh cứ tin như vậy. Lý tưởng của tôi
được xác định dứt khoát: vài chục desiatina
bởi vì tôi hầu như không còn tài sản gì); tiếp đó là dứt bỏ hoàn toàn với giới
thượng lưu, với trò thăng tiến; ngôi nhà thôn quê và gia đình, tôi sẽ tự cày
cấy và đại loại như thế. Ồ, trong gia tộc tôi, chuyện đó chẳng mới lạ: bác
ruột tôi tự tay cày ruộng; ông nội tôi cũng vậy. Chúng tôi thuộc dòng dõi
công tước ngàn năm cao quý, nhưng chúng tôi rất nghèo. Và tôi sẽ dạy các
con tôi như sau: “Suốt đời con hãy nhớ, rằng con là một nhà quý tộc, mang
dòng máu thiêng liêng của các vị công tước Nga, nhưng đừng xấu hổ về
việc cha con tự cày cấy, cha con làm việc đó theo kiểu công tước“. Tôi sẽ
không để tài sản gì cho con, ngoài mảnh đất ấy ra, song tôi nhất định sẽ cho
nó có học vấn đại học. Ồ, Liza có thể giúp tôi trong việc này. Liza, con cái,
