sống nếu thiếu tiền thừa. Những đồng tiền thừa quan trọng hơn hẳn những
đồng tiền cần thiết. Anh nghe đây, anh có thích âm nhạc hay không? Tôi
thích nhạc vô cùng. Khi nào đến anh, tôi sẽ chơi một bản nhạc nào đó. Tôi
đã học đàn piano rất lâu và chơi rất hay. Tôi đã học rất nghiêm túc. Giả sử
tôi sáng tác nhạc kịch, anh biết không, thì tôi sẽ lấy đề tài từ “Faust”. Tôi
rất mê đề tài này. Tôi dựng cảnh trong nhà thờ lớn, dựng nó trong óc, trong
trí tưởng tượng. Nhà thờ gotich, cảnh bên trong nhà thờ, dàn đồng ca, bài
ca chính thức, Grethen bước vào, và anh biết không, dàn đồng ca trung cổ,
để toát ra âm vang của thế kỷ mười lăm. Grethen đang buồn, thoạt tiên là
điệu hát ngâm nga, nho nhỏ, nhưng đau đớn, đáng sợ, còn dàn đồng ca thì
cất giọng u ám, nghiêm trang, thờ ơ.
Dies irae, dies illa!
Đột nhiên cất lên giọng con quỉ, bài ca của con quỉ. Con quỉ không
hiện hình, chỉ có tiếng hát của nó, bên cạnh bài ca chính thức, song hành
với bài ca chính thức, gần như trùng nhau, trong khi hoàn toàn khác nhau -
phải thực hiện cho được điều đó. Bài ca dài, hát liên tục, giọng nam cao,
nhất định bằng giọng nam cao. Bắt đầu khe khẽ, dịu dàng: “Grethen nhớ
chăng, hồi nàng còn là một cô bé ngây thơ, cùng mẹ đến nhà thờ này và
bập bẹ cầu nguyện theo cuốn sách cũ?” Nhưng tiếng hát mạnh dần, nhanh
dần, say sưa thêm; các nốt nhạc cao thêm, chứa đựng nước mắt, nỗi buồn
thương bế tắc và cuối cùng là sự tuyệt vọng: “Không tha thứ được,
Grethen, nơi đây không thể tha thứ cho nàng!” Grethen muốn cầu nguyện,
song từ trong ngực nàng chỉ bật ra những tiếng kêu - anh biết đấy, toàn
tiếng nấc trong ngực - còn tiếng ca của con quỉ sa-tăng vẫn không tắt, cứ
nhói sâu thêm vào trái tim như mũi dao nhọn, mỗi lúc cao thêm rồi vỡ ra
trong tiếng kêu: “Thế là hết, kẻ đáng nguyền rủa!” Grethen quì xuống, chắp
hai tay trước ngực - và vang lên tiếng cầu nguyện của nàng, một cái gì rất
ngắn, nửa hát nửa nói, nhưng ngây thơ, không chút giả dối, một cái gì hết
sức trung cổ, bốn câu thơ, tất cả chỉ bốn câu thơ - Stradella có mấy nốt nhạc
như thế - và đến nốt cuối cùng thì ngất! Cảnh lúng túng. Người ta đỡ nàng
dậy, khiêng đi - đột nhiên tiếng đồng ca vang lên như sấm. Lúc đó giống
