- Các nhận xét của con hôm nay rất tinh. Đúng, ba hạnh phúc, vả lại
làm sao ba có thể bất hạnh với một nỗi buồn như thế? Không ai tự do và
hạnh phúc hơn người Nga châu Âu lang thang trong số một ngàn người kia.
Ba nói thật đấy, không đùa đâu. Ba sẽ không đổi nỗi buồn của mình lấy bất
cứ thứ hạnh phúc nào khác. Với nghĩa đó, ba luôn luôn hạnh phúc, suốt đời
ba, con ạ. Và vì hạnh phúc mà ba phải lòng mẹ con lần đầu tiên trong đời
ba.
- Lần đầu tiên trong đời là thế nào ạ?
- Đúng vậy. Trong lúc đi lang thang và buồn, ba bỗng phải lòng mẹ
con, trước kia chưa bao giờ như thế, và lập tức ba cho người đi đón mẹ con.
- Ôi, ba hãy kể chuyện ấy đi, ba hãy kể con nghe về mẹ đi!
- Thì ba rủ con đến đây để làm việc đó mà, - ông mỉm cười vui vẻ, - và
con biết không, ba cứ sợ rằng con sẽ tha thứ cho ba về chuyện mẹ con vì
Gertsen hoặc vì một mưu đồ nào đó ở ngoại quốc kia đấy.
Chú thích:
Tiếng Pháp trong nguyên văn: Tôi trước hết là một nhà quý tộc và
sẽ chết như một nhà quý tộc.
Thần luận là một triết thuyết thừa nhận thượng đế chỉ như là cái có
trước trên thế gian, phủ nhận sự tồn tại của thượng đế như một cá nhân, phủ
nhận sự can thiệp của thượng đế vào đời sống xã hội và tự nhiên.
Muốn nói đến bài thơ Thế giới của H.Heine (1797-1856) trong
chùm thơ Biển Bắc.
