ổ, tôi mở cửa. Trước mặt là bóng đêm tối đen, mối nguy hiểm khó lường,
và gió hất rơi chiếc mũ khỏi đầu tôi. Tôi đã bước ra, vỉa hè bên kia đường
bỗng vang lên tiếng chửi của một gã say rượu. Tôi đứng lại, nhìn một lát
rồi lẳng lặng trở vào nhà, nhẹ nhàng lên gác, cởi áo ngoài, dỡ gói đồ ra rồi
nằm úp mặt xuống giường, không khóc cũng không nghĩ gì; và từ giờ phút
ấy tôi bắt đầu suy tính, ông Andrei Petrovich! Chính từ giờ phút ấy, khi tôi
nhận thức rằng tôi là đày tớ, thêm nữa là thằng hèn, đã bắt đầu sự phát triển
thật sự, đúng đắn!
- Còn từ giờ phút này thì ta sẽ khinh bỉ ngươi thật sự! - Dì Prutkova
đứng phắt dậy, khiến tôi hoàn toàn bất ngờ. - Phải, ngươi không chỉ là đày
tớ ngày ấy, mà cả bây giờ, ngươi vẫn là đày tớ, mang tâm địa của một tên
đày tớ? Ngươi đâu có đáng để Andrei Petrovich gửi ngươi đi học một gã
thợ giày? Lo toan cho ngươi chỉ hoài công! Ai đã xin xỏ và đòi thế này thế
nọ cho ngươi? Cha ngươi, Makar Ivanyth, không chỉ xin xỏ, mà còn đòi
không được cho ngươi rời khỏi tầng lớp hạ lưu. Ngươi đã không biết quý
trọng cái việc Andrei Petrovich đã lo cho ngươi vào đại học và nhờ ông ấy
mà ngươi có được quyền lợi đó.
Đám bạn học chế giễu hắn, hừ, và hắn
thề trả thù cả loài người… Ngươi đúng là đỗ súc sinh! Thú thật tôi bất ngờ
về cơn nóng giận của dì Prutkova. Tôi đứng dậy, nhìn một hồi và chưa biết
nói sao. Cuối cùng tôi quay sang phía Versilov:
- Đúng, dì Prutkova đã nói một điều mới mẻ. Tôi quả là một tên đày tớ
vì không thỏa mãn với việc Andrei Petrovich không gửi tôi đi học làm thợ
giày, thậm thí không bằng lòng với “quyền lợi” này nọ, mà đòi phải cho tôi
toàn bộ ngài Versilov, phải cho tôi một người cha… Đòi hỏi như thế thì
đúng là mang tâm địa của một tên đày tớ rồi. Mẹ ơi, con tám năm nay luôn
nhớ cái lần mẹ một mình đến nhà lão Tushar thăm con, con đã đón mẹ ra
sao; nhưng bây giờ không có thời gian để nói chuyện ấy, dì Prutkova không
cho con kể tiếp. Tạm biệt mẹ, có lẽ sáng mai mẹ con mình còn gặp nhau.
Dì Prutkova? Biết làm sao đây, nếu cháu còn mang tâm địa của một tên đày
tớ, đến mức cháu không thể để cho người ta cưới vợ khác khi người vợ vẫn
còn sống? Mà điều đó tí nữa thì xảy ra với ngài Versilov ở Ems đấy! Mẹ ơi,
