Rồi ông vội lui ra, vẻ nhún nhường. Chính cái vẻ nhún nhường ấy
trước tôi, của một người độc lập như ông, một người từng trải nhiều điều,
đã dấy lên trong lòng tôi toàn bộ tình yêu và niềm tin tưởng đối với ông.
Nhưng nếu ông yêu tôi đến thế, tại sao ông không ngăn tôi lại vào thời gian
tôi bị nhục nhã? Bấy giờ chỉ cần ông nói một lời - tôi có lẽ sẽ dừng lại
ngay. Cũng chưa chắc. Nhưng ông đã thấy tôi chưng diện và huyênh hoang,
thấy con ngựa Matvei ấy (tôi thậm chí muốn chở ông trên xe ngựa của
mình, nhưng mấy lần ông đều từ chối), ông nhiều lần thấy tôi phung phí
tiền bạc, vậy mà ông không hề nói một lời, thậm chí không buồn hỏi tôi lấy
đâu ra tiền! Điều đó khiến tôi ngạc nhiên, ngay cả bây giờ. Còn tôi hồi ấy
không khách sáo chút nào trước mặt ông, có gì tôi cứ bộc lộ ra hết, tuy tất
nhiên tôi cũng không hề giải thích một lời. Ông không hỏi, nên tôi cũng
không nói.
Kể ra có đôi ba lần chúng tôi nói về điều thiết thân. Một lần, hồi ông
mới từ chối tài sản thừa kế, tôi có hỏi ông sẽ sống bằng gì?
- Bằng cách nào đó, anh bạn ạ, - ông trả lời hết sức thản nhiên.
Bây giờ tôi biết rằng số vốn ít ỏi, chừng dăm ngàn rúp, của dì
Prutkova, trong vòng hai năm cuối ấy, đã tiêu hết một nửa cho Versilov.
Một lần khác, chúng tôi nói về mẹ. Giọng ông bỗng đượm buồn:
- Anh bạn ạ, tôi đã nhiều lần nói với mẹ anh, từ thời kỳ bắt đầu gắn bó
với nhau, rồi sau đó, rồi gần đây: “Em ạ, tôi chỉ làm khổ em thôi; và khi em
còn ở bên tôi, tôi không sao cả; nhưng nếu em chết đi, thì tôi sẽ chết theo
liền”.
Tôi nhớ, tối hôm ấy ông đặc biệt muốn thổ lộ tâm sự:
- Giá tôi là một kẻ tầm thường yếu đuối và khổ sở vì ý thức đó, thì đã
đi một nhẽ! Đằng này không, tôi biết tôi rất mạnh mẽ, và bằng cái gì, anh
biết không? Chính là bằng cái sức hòa hợp trực tiếp với tất cả mọi thứ, cái
sức vốn có ở mọi người Nga thông minh thế hệ tôi. Không gì có thể hủy
