- Hình như maman cậu không thích món cà phê của chúng tôi.
Tôi mang sách vở của mình đi ngang qua đám “con nhà dòng dõi quý
tộc” đang tụ tập trong lớp và quan sát mẹ tôi. Thế là thậm chí tôi thích thực
hiện chu đáo mệnh lệnh của lão Tushar. Tôi giở từng cuốn tập và bắt đầu
giải thích: “Đây là các bài ngữ pháp Pháp văn, còn đây là tập viết chính tả;
đây là cách chia trợ động từ avoir và être; còn đây là quyển địa lí, miêu tả
các đô thị chủ yếu ở châu Âu và mọi miền thế giới” vân vân… Tôi mải mê
giải thích đến hơn nửa giờ bằng giọng nói đều đều, trong trẻo. Tôi biết mẹ
tôi chẳng hiểu gì về các môn học, có lẽ ngay cả viết chữ mẹ tôi cũng không
biết, nhưng tôi thích cái vai mà tôi đang đóng. Nhưng tôi không thể làm
cho bà mệt - bà nghe chăm chú, không ngắt lời tôi, bà nghe say sưa, thành
thử rốt cuộc tự tôi thấy buồn chán mà dừng lại; tôi thấy ánh mắt bà buồn bã
và có vẻ đáng thương.
Cuối cùng bà đứng lên ra về; đột nhiên lão Tushar bước vào và hỏi với
một vẻ trịnh trọng ngớ ngẩn: bà có hài lòng về kết quả của con trai hay
không? Mẹ tôi bắt đầu ấp úng cám ơn; cô Antonina Vasilevna lại gần. Mẹ
tôi cầu xin hai người ấy “đừng bỏ rơi thằng bé côi cút; dầu sao thì bây giờ
nó cũng là một thằng bé côi cút; mong thầy cô mở lượng hải hà…” và bà
cúi thấp chào từng người một, với hai hàng nước mắt, hệt như một người
dân thấp cổ bé họng khi cầu xin điều gì ở các vị đại quan. Vợ chồng lão
Tushar thậm chí không ngờ như thế, nên cô Antonina Vasilevna có vẻ dịu
lại và tất nhiên thay đổi kết luận của cô ta về tách cà phê. Còn lão Tushar
thì trịnh trọng và nhân từ đáp lời, rằng ông ta “không phân biệt bọn trẻ, tất
cả học sinh ở đây đều là con em của tôi, tôi là cha chúng, thằng bé này gần
như bình quyền với con em dòng dõi quý tộc, mong bà nhớ cho như vậy”
vân vân và vân vân. Mẹ tôi lại cúi chào, vẻ ngượng ngùng, rồi bà quay sang
tôi, nước mắt lưng tròng, nói: “Vĩnh biệt, con bồ câu của tôi!”
Bà hôn tôi, nghĩa là tôi để cho bà hôn. Rõ ràng bà còn muốn ôm chặt
tôi mà hôn lần nữa, song có lẽ bà ngượng trước mặt mọi người, hoặc bà đau
đớn vì chuyện gì đó; hoặc bà đoán biết tôi xấu hổ về bà, nên bà chỉ vội vã
