độ như thế nào đối với một người khác hẳn về khái niệm và quan điểm, tóm
lại là tôi cũng biết nhượng bộ và rộng rãi khi cần thiết. Tôi cũng thú thật
(không hạ thấp mình, tôi nghĩ thế), rằng tôi đã tìm thấy ở “con người dân
gian” ấy một cái gì hoàn toàn mới đối với tôi về mặt tình cảm và quan
điểm, một cái gì tôi chưa biết, một cái gì rõ ràng và có sức an ủi hơn hẳn
những gì tôi hiểu trước đây. Tuy vậy, Makar Ivanovich không có khả năng
vượt qua một số định kiến này nọ mà ông ấy tuyên truyền đầy vẻ quả
quyết. Nhưng ở đây cái lỗi thuộc về sự thất học của ông ấy; chứ tâm hồn
ông ấy thì được tổ chứ đâu ra đấy; thành thử tôi chưa hề gặp một người nào
tốt hơn ông ấy.
2.
Điều đầu tiên ở Makar Ivanovich lôi cuốn tôi, như tôi đã nói bên trên,
là lòng chân thành tuyệt đối và không một biểu hiện gì của sự tự ái; có cảm
giác đó là một trái tim hoàn toàn trong sạch, vui nhộn, cho nên rất “tử tế”.
Hai chữ “vui nhộn”, Makar Ivanovich rất thích và thường xuyên sử dụng.
Đôi khi ông già hăng hái và xúc động một cách không bình thường, một
phần tôi cho rằng đó là vì ông đang bị cơn sốt hành hạ, nhưng điều đó
không cản trở sự tử tế. Cũng có những điểm trái ngược: bên cạnh sự chất
phác kỳ lạ, đôi khi tiếc thay lại là sự giễu cợt hoặc ranh mãnh tinh tế,
thường thường trong các vấn đề tranh cãi. Makar Ivanovich thích tranh cãi.
Rõ ràng ông già đã ngang dọc khắp nước Nga, đã nghe quá nhiều chuyện;
nhưng tôi nhắc lại, ông thích xúc động, và chính ông hay kể những câu
chuyện cảm động. Nhìn chung ông già rất thích kể chuyện. Tôi được nghe
ông kể vô số chuyện về các chuyến lang thang của ông, những huyền thoại
khác nhau về cuộc sống của các “thày tu khổ hạnh” thời xa xưa. Tôi không
am hiểu những chuyện đó, nhưng tôi nghĩ ông đã thay đổi nội dung các
huyền thoại ấy, đưa vào đó nhiều yếu tố dân dã truyền miệng. Song bên
cạnh sự thay đổi nội dung hoặc bịa đặt thêm rõ ràng kia, bao giờ cũng
thoáng hiện một thể hoàn chỉnh chứa đầy tình cảm dân dã và rất cảm
động… Ví dụ tôi nhớ có một chuyện dài nhan đề “Sự tích thánh Maria Ai
Cập”. Về “sự tích” này cũng như hầu hết các chuyện tương tự, đến lúc đó
