do dì Prutkova thuê) dành cho “đứa bé sơ sinh” nọ. Căn hộ này dạo trước
luôn luôn do dì Prutkova trông nom, bố trí cho chị vú nuôi và đứa bé (còn
hiện tại thêm bà Nastasia Egorovna); song luôn luôn là căn hộ của Versilov,
cụ thể là phòng đầu tiên, tương đối rộng, kê đồ gỗ khá sang, kiểu như thư
phòng. Quả nhiên trên bàn, trong tủ và trên các giá có nhiều sách (mà ở căn
hộ của mẹ tôi không hề có); các tập giấy viết đầy chữ, các bó phong bì thư -
tóm lại, tất cả trông như một phòng ở ấm cúng, và tôi biết rằng trước kia thi
thoảng Versilov vẫn đến sống ở nơi này, có khi ở lại hàng tuần.
Vật đầu tiên khiến tôi chú ý, là bức ảnh chân dung mẹ tôi, treo phía
trên bàn viết, được lồng trong cái khung gỗ chạm trổ tinh vi; tấm ảnh ấy tất
nhiên chụp ở ngoại quốc, và căn cứ kích thước, hẳn là rất đắt tiền. Trước
đây tôi chưa từng nghe nói gì về bức ảnh này, và điều ngạc nhiên nhất là nó
thể hiện rất đúng nội tâm của mẹ tôi. Vừa bước vào, tôi bất giác đứng lại
ngay trước bức ảnh đó.
Versilov bỗng hỏi đi hỏi lại:
- Đúng hay không? Đúng hay không?
Nghĩa là ông muốn hỏi có giống hay không. Tôi ngoảnh nhìn ông và
ngạc nhiên về sắc mặt của ông: nó hơi tái, song ánh mắt nồng nhiệt, rạng rỡ
hạnh phúc và sức mạnh; vẻ mặt này tôi chưa bao giờ thấy ở ông.
- Con không ngờ ba yêu mẹ đến thế! - Tôi vui vẻ nhận xét.
Versilov mỉm cười âu yếm, tuy nụ cười của ông toát ra một vẻ đau
khổ, có thể nói mang tính nhân văn cao quý… Tôi không biết diễn tả cái đó
như thế nào, nhưng những người phát triển cao, theo tôi, không thể có vẻ
mặt sung sướng đắc thắng. Versilov không trả lời, ông giơ cả hai tay gỡ bức
ảnh xuống, đưa lại gần mình, hôn, rồi treo lên chỗ cũ. Ông nói:
- Nên nhớ các bức ảnh chụp rất ít khi giống người thật, điều đó cũng
dễ hiểu, bởi vì người thật, nghĩa là mỗi chúng ta, ít khi giống mình. Chỉ
trong những khoảnh khắc hiếm hoi, khuôn mặt con người mới biểu hiện nét
