CHÀNG THIẾU NIÊN - Trang 552

lặn như vẫy gọi - thật khó diễn tả bằng lời. Nó làm cho ta nhớ đến cái nôi
của loài người, và ý nghĩ ấy khiến tâm hồn ba tràn ngập sự thân thương.
Đây là địa đàng, các thiên thần từ trên trời bay xuống kết thân với con
người… Ôi, nơi đây có những con người tuyệt vời! Họ đi ngủ và thức dậy,
ngây thơ và sung sướng; các đồng cỏ và cánh rừng tràn ngập tiếng hát,
tiếng reo cười của họ; sức sống dồi dào được dành cho tình yêu và niềm vui
giản dị. Ánh nắng ấm áp đùa giỡn trên thân mình những đứa trẻ đẹp như
tiên… Một giấc mơ lạ lùng, sự lầm lạc cao cả của loài người! Thời hoàng
kim - mơ ước kỳ lạ nhất trong mọi mơ ước, vì nó người ta sẵn sàng cống
hiến toàn bộ sức lực và cả cuộc đời mình, vì nó các nhà tiên tri đã tranh đấu
và chết, thiếu nó các dân tộc không muốn sống và thậm chí chết không thể
nhắm mắt! Tất cả những cảm giác ấy ba tựa hồ đều trải qua trong giấc mơ
đó. Lúc tỉnh giấc và mở mắt ra, ba như vẫn còn nhìn thấy các mỏm đá,
những tia nắng chiều tà xiên xiên. Ba nhớ ba rất vui. Một cảm giác hạnh
phúc chưa từng có tràn ngập trái tim ba, gần như choáng ngợp. Đó là tình
yêu nhân loại. Lúc ấy đã hoàng hôn, một chùm tia nắng xuyên qua chậu
cây xanh ở cửa sổ rọi vào người ba. Và anh bạn ơi, đối với ba, cái ánh nắng
hoàng hôn của ngày đầu tiên loài người châu Âu mà ba thấy trong mơ ấy
lập tức biến thành cảnh hoàng hôn thật sự của ngày cuối cùng của loài
người châu Âu! Lúc ấy nghe như có tiếng chuông nguyện hồn vang lên
khắp châu Âu. Ba không chỉ nói đến cuộc chiến tranh và không chỉ nói đến
điện Tuileries. Không có cái đó thì ba cũng biết rằng tất cả sẽ qua đi, toàn
bộ diện mạo của thế giới cũ tại châu Âu - sớm muộn gì cũng qua đi; nhưng
ba là một người Nga châu Âu, ba không thể để như vậy. Phải, người ta vừa
đốt phá điện Tuileries… Ôi, đừng lo, ba biết rằng điều đó “hợp logic”, và
ba thừa hiểu cái tư tưởng hiện hành là không thể bác bỏ, nhưng, là một đại
diện của tư tưởng văn hóa Nga tối thượng, ba không thể để như vậy, bởi lẽ
tư tưởng Nga tối thượng là sự hòa đồng các tư tưởng. Và ai có thể hiểu nổi
tư tưởng đó trên toàn thế giới: ba đi lang thang mỗi một mình. Ba không
nói về cá nhân mình - ba muốn nói đến tư tưởng Nga. Ở đó đang diễn ra sự
chửi rủa và logic; ở đó người Pháp chỉ là người Pháp, còn người Đức chỉ là
người Đức, và điều đó trở nên căng thẳng nhất trong toàn bộ lịch sử của họ;