Chương thứ mười ba
1.
Đến nay cảnh tượng kia đã qua ngót nửa năm, và nhiều điều đã hoàn
toàn thay đổi, đối với tôi cuộc sống mới đã bắt đầu từ lâu… Nhưng tôi cần
cởi nút cho bạn đọc.
Đối với tôi, câu hỏi đầu tiên hồi ấy và rất lâu về sau, ấy là tại sao
Versilov lại có thể bắt tay với một kẻ như Lambert, và ông nhằm mục đích
gì khi đó? Dần dần tôi đi đến chỗ lý giải, theo tôi, một hai ngày cuối cùng,
ông không có bất cứ mục đích gì chắc chắn, thậm chí, tôi nghĩ, ông hoàn
toàn không suy xét, mà bị chi phối bởi một cơn lốc tình cảm nào đó. Tôi
không cho rằng ông phát điên thật sự, hơn nữa, bây giờ ông hoàn toàn
không điên. Nhưng “sự phân thân”, “nửa thứ hai” thì tôi cho là điều tất
nhiên. Thế nào là “nửa thứ hai”? Theo định nghĩa trong cuốn sách y học
của một chuyên viên mà về sau tôi được đọc, thì “nửa thứ hai” là một cái gì
giống như mức độ đầu tiên của sự rối loạn tâm thần nghiêm trọng, có thể
dẫn đến hậu quả khá tồi tệ. Chính Versilov đã giải thích cảnh tượng ở bên
mẹ tôi về “sự phân thân” trong tình cảm và ý chí của ông bấy giờ một cách
hết sức thành thật. Song tôi vẫn nhắc lại: cái cảnh tượng ở bên mẹ tôi, cái
bức tượng thánh bị đập vỡ đôi kia tuy hiển nhiên diễn ra dưới ảnh hưởng
của “nửa thứ hai” thật sự, nhưng từ đó tôi luôn luôn cảm thấy ở đây có một
phần ngụ ý hiểm ác, một mối căm thù nào đó đối với sự mong đợi của mấy
người phụ nữ, một sự tức giận nào đó đối với quyền hạn của họ, nên ông và
cái “nửa thứ hai” của ông mới đập vỡ bức tượng thánh kia! “Đấy, sự mong
đợi của mấy người cũng sẽ tan vỡ như thế đấy!” Tóm lại, nếu có cái “nửa
thứ hai”, thì cũng có sự ngông cuồng… Nhưng tất cả những cái đó chỉ là
phỏng đoán của tôi, khó biết đúng sai.
