đầu chuẩn bị các món ăn chay, tính ra khá cầu kỳ và đắt tiền. Từ phòng
bên, tôi nghe thấy hôm thứ hai và thứ ba ông nghêu ngao hát bài “Chú rể sẽ
đến”. Hai hôm ấy ông nói rất hay về tôn giáo, nhưng đến thứ tư thì việc ăn
chay đột nhiên chấm dứt. Ông khó chịu về cái gì đó, một sự “trái ngược
nực cười”, như ông vừa cười vừa nói. Có một cái gì đó ông không thích
trong bề ngoài của vị linh mục, trong khung cảnh. Ông từ nhà thờ về và
mỉm cười nói: “Các bạn ơi, tôi rất yêu Chúa, nhưng thứ ấy tôi không quen”.
Ngay bữa ăn chiều hôm ấy, trên bàn có món thịt bò hầm. Tôi biết rằng bây
giờ mẹ tôi thường ngồi bên ông, vừa mỉm cười vừa nhỏ nhẹ trò chuyện với
ông về những đề tài hết sức trừu tượng: bây giờ đột nhiên bà tỏ ra mạnh
bạo trước mặt ông, không hiểu tại sao. Bà ngồi bên ông và phần lớn nói thì
thầm với ông. Ông mỉm cười nghe, vuốt tóc bà, hôn tay bà, vẻ mặt ông
rạng rỡ vì mãn nguyện. Thi thoảng ông bị lên cơn hysteria. Khi đó ông cầm
lấy ảnh mẹ tôi, chính tấm ảnh mà tối nọ ông đã hôn, ông nhìn ảnh, nước
mắt ứa ra, ông hôn, ông nhớ lại, ông gọi mọi người tới bên ông, nhưng ông
nói rất ít… Về Katerina Nikolaevna, tựa hồ ông đã quên hẳn, và không bao
giờ ông còn nhắc đến tên nàng, về chuyện hôn nhân với mẹ tôi, ông cũng
không nói gì. Mọi người muốn đưa ông ra nước ngoài vào dịp mùa hè;
nhưng dì Prutkova phản đối, vả chính ông cũng không muốn. Mùa hè này,
họ sẽ sống ở nhà nghỉ ngoại thành, ở một nơi nào đó gần Peterburg. Cần
nói thêm rằng cả gia đình tôi hiện vẫn sống bằng tiền của dì Prutkova.
Riêng tôi phải nói thêm rằng tôi rất buồn vì trong nhật ký này, tôi thường
thường nhắc đến dì bằng những lời lẽ bất kính, kiêu ngạo. Nhưng tôi nghĩ
sao từng lúc thì tôi viết vậy. Khi viết đến dòng cuối cùng, tôi bỗng cảm
thấy tôi tự giáo dục mình chính trong quá trình nhớ lại và viết nhật ký.
Nhiều điều đã viết, tôi không ưng, nhất là giọng điệu một số câu hoặc một
số trang, song tôi không gạch bỏ, cũng không sửa một chữ nào.
Tôi viết rằng Versilov không nói một lời về Katerina Nikolaevna.
Nhưng tôi nghĩ rằng có lẽ ông đã lành bệnh hẳn. Về nàng, chỉ có tôi và dì
Prutkova đôi khi nhắc đến, song chỉ khi nào vắng mặt ông. Katerina
Nikolaevna đang ở nước ngoài. Trước khi nàng lên đường, tôi có gặp nàng
