“Bạn anh viết,” tôi đáp, “anh ta đã nấu một con khỉ đầu chó, nhưng sao mà
nấu được một con khỉ đầu chó cơ chứ? Và nếu quả thực anh ta đã làm như
vậy thì sẽ phải tâm sự thêm lí do cũng như cách nấu.”
Chàng thanh niên Kikuyu cảm thấy khó chịu trước lời chỉ trích dành cho
ngôn từ thần thánh nên đòi lại lá thư, gập gọn cẩn thận rồi mang đi.
Về phần bản tường trình của Jogona mà tôi ghi lại, sau này tỏ ra rất hữu ích
cho ông, bởi khi đọc xong, Hạt Trưởng bèn bác bỏ thỉnh cầu của mấy người
Nyeri và họ đành bầm gan tím ruột cuốc bộ về làng mà chẳng kiếm chác
được gì từ đồn điền.
Bản tường trình giờ thành đồ gia bảo của Jogona. Tôi đã hơn một lần thấy
lại nó. Jogona làm một cái túi da nhỏ nạm hạt cườm để đeo nó vào cổ. Lâu
lâu, thường là vào sáng thứ Bảy, ông hốt nhiên xuất hiện ở cửa nhà tôi, gỡ
cái túi xuống, lấy tờ giấy ra nhờ đọc cho nghe. Có bận sau một chuỗi ngày
bị ốm, khi lần đầu tôi cưỡi lại được ngựa ra ngoài, thoáng thấy bóng tôi
đằng xa ông đã chạy theo một quãng đường dài, rồi đứng thở hổn hển bên
đầu ngựa, để đưa tôi tờ giấy đó. Lần nào nghe đọc, mặt Jogona cũng biểu lộ
cùng một niềm hân hoan có tính tôn giáo, rồi lúc xong xuôi ông lại gượng
nhẹ vuốt phẳng tờ giấy, gập gọn và cất vào túi. Tầm quan trọng của bản
tường trình không giảm mà tăng theo thời gian, như thể với Jogona, đặc
tính diệu kì nhất của nó là chẳng hề thay đổi. Quá khứ, thứ luôn luôn khó
kiếm tìm trong kí ức, và dường như mỗi khi nghĩ đến lại một khác, đã bị
tóm bắt, chế ngự và ghim chặt trước mắt ông. Tờ giấy đã trở thành Lịch Sử;
với nó giờ chẳng có bất cứ sự thay đổi hay cái bóng của biến cải nào
