Đốt than là một công việc lí thú. Chẳng còn nghi ngờ gì nữa, nó chứa đựng
thứ gì đó khiến ta mê say, và thợ đốt than được biết đến như những người
nhìn đời dưới một thứ ánh sáng khác; họ có khuynh hướng thơ ca, hay nói
viển vông và được các loài ma cây tìm tới bầu bạn. Than củi là sản phẩm
đẹp đẽ thu được khi ta mở lò đốt đã tàn, dỡ những thứ bên trong xếp ra mặt
đất. Mướt như lụa, được loại bỏ tạp chất, được giải phóng khỏi sức nặng và
trở nên trường tồn, thứ xác ướp thon nhỏ, sậm đen, thông thái của gỗ ấy.
Chỉ nội khung cảnh
trong môn nghệ thuật đốt than củi này cũng đã đáng
yêu lắm lắm. Khi đốn cây tầng thấp - vì không thể làm than củi từ các súc
gỗ lớn - chúng tôi vẫn được làm việc dưới vòm lá cây cao. Trong cái tĩnh
mịch, dưới bóng râm đại ngàn châu Phi, mùi gỗ bị cắt rời tựa mùi quả phúc
bồn tử; và mùi lò đốt, tươi mới, khen khét, chua chua, xộc thẳng vào mũi,
làm ta sảng khoái như đang hưởng một làn gió biển. Tại miền xích đạo
chẳng tồn tại nhà hát hay rạp chiếu bóng nào thì hiện trường đậm chất sân
khấu như thế này thật sự vô cùng mê hoặc. Dãy lò đốt màu đen, nom như
dãy lều trên sân khấu, nhả ra các vệt khói lơ mỏng cách quãng đều tăm tắp,
cả khu đốt than giống doanh trại dân buôn lậu hay trại lính ở một vở Opera
lãng mạn. Mấy cái bóng đen đúa của người bản xứ im lìm di chuyển giữa
các lò. Trong rừng châu Phi, mỗi khi tầng cây thấp được dọn quang, bạn sẽ
gặp vô số bươm bướm bu trên phần gốc còn sót lại. Hết thảy đều thật bí ẩn
và thơ ngây. Vóc dáng nhỏ bé vẹo vọ của Già Knudsen cực kì hòa quyện
với khung cảnh nơi đây: dáng người loang loáng trắng, mái đầu hoe hoe đỏ;
lanh lẹ bởi hiện tại đã có một công việc ưa thích để dồn tâm huyết, ông lúc
chế giễu lúc lại cổ vũ, tựa một tiểu yêu tinh Puck
khi về già, bị mù và rất
ác hiểm. Ông làm việc tận tâm, kiên nhẫn đến đáng ngạc nhiên với các học
trò bản xứ của mình. Không phải lúc nào hai chúng tôi cũng cùng một ý. Ở
Paris, hồi còn là thiếu nữ, tôi từng học tại một trường hội họa và được dạy
rằng cây ô liu cho ra loại than củi tốt nhất, nhưng Knudsen thì giảng giải
rằng ô liu không có mấu và, cả bảy ngàn con quỷ nơi địa ngục đều biết, ở
đây quan trọng nhất là mấu cây.
