Bạn thấy điều này cả trong biệt danh dân bản xứ đặt cho những người Âu
châu mới gặp hay chỉ quen sơ. Ta cần biết những biệt danh này nếu muốn
phái một liên lạc viên cầm thư chạy tới giao cho một bằng hữu, hay hỏi
đường lúc lái ô tô tới nhà anh ta, bởi dân bản xứ sẽ chỉ biết đến anh ta dưới
biệt danh họ đặt. Tôi có một người hàng xóm không giao du cùng ai, cũng
chẳng bao giờ tiếp đãi khách khứa trong nhà mình, được đặt tên là Sahane
Modja - Cái Kén. Anh bạn người Thụy Điển Eric Otter của tôi là Resase
Modja - Duy Nhất Một Viên - nghĩa là chỉ cần một viên đạn để hạ sát, một
cái tên nghe thật vẻ vang. Một người quen của tôi say mê ô tô thì được gọi
là “Dở Người-Dở Xe.” Khi đặt tên cho người da trắng theo các con vật -
Cá, Hươu Cao Cổ, Bò Mộng - suy nghĩ ở dân bản xứ đi theo những dòng
cổ tích, và tôi tin sâu nơi nhận thức tăm tối của họ, đám người da trắng kia
vừa mang lốt người vừa mang lốt thú.
Chữ nghĩa chứa đựng ma thuật: người sau nhiều năm được bàn dân thiên hạ
biết đến dưới tên một con vật cuối cùng sẽ có cảm giác thân quen và mối
tương liên với nó, anh ta nhận ra bản ngã mình trong con vật kia. Trở lại
châu Âu, anh thấy quái lạ bởi chẳng còn ai liên tưởng anh và con vật đó cả.
Dịp nọ, tại vườn bách thú London, tôi bắt gặp một vị quan chức trong chính
phủ thuộc địa nay đã nghỉ hưu, hồi ở châu Phi được biết tới dưới cái tên
Bwâna Tembu - Ngài Voi. Ông đang đứng một mình trước chuồng voi, đăm
đăm ngắm chúng, chẳng để ý gì đến xung quanh. Ông hẳn thường lui tới
đây. Những tôi tớ người bản xứ của ông sẽ nghĩ đứng đó là thường tình,
nhưng có lẽ chẳng ai trên khắp London này, ngoại trừ tôi - người chỉ ghé
qua có mấy ngày, thấu hiểu hành động của ông.
Đầu óc dân bản xứ vận hành theo những phương thức lạ thường bắt nguồn
từ cách nghĩ của người xưa - lớp người cho rằng chuyện thần Odin
giao ra
một con mắt để nhìn thấu cả thế gian, hay thần tình yêu trong hình hài một
đứa trẻ chẳng biết đến tình yêu là điều tự nhiên. Rất có thể người Kikuyu
tại đồn điền nhìn nhận ra cái vĩ đại của tôi trong vai trò quan tòa bởi thực tế
tôi chẳng biết mô tê gì những luật lệ mình dựa vào đó mà phán xét.
