Thomas L. Friedman
Chiếc Lexus và cây Ô liu
Dịch giả: Lê Minh
Chương 6
Chiếc áo nịt vàng
"Một hai năm nữa, chúng tôi vẫn còn bị ràng buộc nhiều lắm. Chính phủ
mới sẽ phải hết sức cẩn thận".
- Umar Juoro, Cố vấn kinh tế của cựu Thủ tướng Indonesia, B. J. Habibie,
miêu tả cho báo The New York Times những hạn chế về kinh tế mà chính
phủ Indonesia phải tuân thủ, vì nếu nóng vội làm gì đấy, Indonesia sẽ bị
IMF và thị trường toàn cầu hóa bóp nát. Tháng 10 năm 1999.
Trong chuyến đi quan sát bầu cử ở Trung Quốc lần đó, tôi cùng người
phiên dịch đi lang thang trong làng Heng Dao và ghé vào thăm nhà một
người nông dân đã chuyển làm thợ máy cơ khí. Anh này nuôi ngỗng và lợn
ở đằng trước nhà, nhưng trong nhà thì sắm đủ dàn stereo và TV màu. Phiên
dịch của tôi, một sinh viên lúc đó đang theo học ở Hoa Kỳ phát hiện ra một
điều mà tôi không thấy được - không thấy cái loa công cộng nào gần đấy.
Dưới thời Mao Trạch Đông, chính quyền mắc loa vào tận gia đình thuộc
các "công xã" (tên đơn vị hành chính thời đó), để tuyên truyền và hướng
dẫn chủ trương. Chúng tôi hỏi anh nông dân thế loa cất đi đâu hết rồi?
"Năm ngoái chúng tôi gỡ hết xuống rồi", anh này nói. "Không ai muốn
nghe từ những cái loa này nữa. Giờ chúng tôi có dàn máy stereo và TV".
Điều người nông dân này không nói ra, đó là việc người dân không cần
phải nghe những tuyên truyền của Bắc Kinh nữa. Anh ta biết những tuyên
truyền đó rồi. Chúng cũng không phải là những lời dạy của Mao Chủ tịch,
mà có nội dung đơn giản hơn nhiều: "Hãy tự thân vận động. Kiếm việc
làm. Gửi tiền cho gia đình".
Trước đó vài tháng, tôi ở Thái Lan, quan sát một nền kinh tế tư bản theo lối
bè cánh đang suy sụp. Tôi thu xếp để phỏng vấn Sirivat Voravetvuthikun,
một tay kinh doanh xây dựng địa ốc bị khánh tận trong thời gian Thái Lan
chịu khủng hoảng tài chính. Anh và vợ đã trở thành biểu trưng của hậu quả
của khủng hoảng Thái Lan - họ phải xin đi bán bánh mì kẹp thịt để sống
