CHIẾC LEXUS VÀ CÂY Ô LIU - Trang 220

Trung Quốc sẽ có một nền báo chí tự do. Cách mạng toàn cầu là động lực
dẫn đến điều đó. Vâng, lãnh đạo Trung Quốc chưa biết được điều này,
nhưng họ đang bị xô đẩy theo hướng đó. Hãy nhìn những gì xảy ra trong
hai tuần cuối cùng của năm 1996. Trong năm 1996, hai thị trường chứng
khoán sôi động nhất của Á châu nằm ở Trung Quốc - Thượng Hải và Thẩm
Quyến. Từ ngày 1/4 đến ngày 9/12 chỉ số chung của Thượng Hải tăng 120
phần trăm và của Thẩm Quyến tăng 315 phần trăm. Một lý do khiến hai thị
trường này tăng tốc là vì chúng hầu như được thả nổi, và một lý do khiến
chúng được thả nổi là vì Trung Quốc chỉ có một hệ thống kiểm soát giao
dịch chứng khoán thô sơ, và họ hầu như không có lấy một tờ báo tài chính
độc lập, trong sạch và có trách nhiệm để có thể đánh giá cao những cổ phần
lành mạnh và vạch trần những công ty làm ăn bất chính - những công ty
không công bố kịp thời, chính xác và công khai những thông số tài chính
của họ. Những tờ báo như Barron s Fortune, Business Week, the Far
Eastern Economic Reviem, The NewYork times và The Wall Street Journal
chính là những tờ báo có trách nhiệm theo dõi chặt chẽ những vụ như vậy.
Vào tháng 12 năm 1996 chính phủ Trung Quốc nhận thấy hai thị trường
Thượng Hải và Thẩm Quyến lung lay - vì hàng loạt các hoạt động đầu cơ
và giao dịch khả nghi - nhưng họ chỉ có một thứ công cụ để đối phó: báo
chí nhà nước. Vậy là vào ngày 16/12/1996, tờ Nhân dân nhật báo đăng một
xã luận cảnh báo rằng một số cổ phần trên hai thị trường đã bị kích lên tới
mức "vô lý" và "bất thường".
Hãy đoán xem điều gì đã xảy ra? Ai ai cũng thi nhau bán lập tức, giá trên
hai thị trường sụt và rất nhiều người trong giới đầu tư nhỏ chịu mất mát -
nhiều đến mức cảnh sát được phái đến để giữ trật tự khi giới đầu tư tập hợp
để chống đối trước cửa các hãng môi giới ở nhiều thành phố Trung Quốc.
Tạp chí Wall Street Journal của Á châu đăng tin "bên ngoài một hãng môi
giới ở Bắc Kinh, một công nhân ca thán rằng anh ta bị mất 20.000 tệ
(khoảng 2.400 đô-la) trong tuần đó. "Trước ngày Nhân dân nhật báo đăng
bài, thì vẫn có sự cân đối giữa mua và bán", một người đàn ông mặc áo da
tuyên bố trước một đám đông vài chục nhà đầu tư đang tỏ vẻ đồng tình.
"Sau đấy không còn ai dám mua nữa. Thị trường đang chìm xuống".