CHIẾC LEXUS VÀ CÂY Ô LIU - Trang 350

hoạch gần đó. Nhưng trong thời gian này, ngồi đền vẫn đáng để cho bạn
thăm viếng." Khi một sách hướng dẫn du lịch bắt đầu báo động cho bạn
hay là đất nước đó đang bóc lột quá mức nền văn hóa của chính họ và mời
bạn đến thăm thắng cảnh trước khi quá muộn - thì bạn biết đất nước đó
đang vào một vùng nguy hiểm. Tôi sợ rằng ấn bản hướng dẫn của Knopf
lần sau về Bali sẽ được viết: "Muộn rồi. Hãy sang nơi khác."
Chính vì thế, động cơ lợi nhuận, mặc dù thường là cần thiết nhưng vẫn
không đủ, vì nó có thể dẫn tới sự thương mại hóa và bóc lột những điểm
văn hóa. Bạn cần có một giai cấp trung lưu và thượng lưu hết lòng vì hoạt
động xã hội, họ phải sẵn sàng tài trợ cho việc bảo tồn các điểm văn hóa,
ngay cả khi không kiếm lợi riêng được - hay cũng chính vì những nơi đó
không thể tự kiếm ra tiền. Khi bảo tồn những khía cạnh phi thương mại của
cuộc sống, bạn không thể nhờ vào thị trường quá nhiều, và bạn cũng không
muốn nhờ vào thị trường quá nhiều.
"Về lâu về dài, thật là một ảo tưởng nếu người ta cho rằng động cơ thị
trường và lợi nhuận sẽ là đủ để bảo vệ tài sản văn hóa và môi trường của
một đất nước," Fareed Zakaria, Tổng biên tập tạp chí Foreign Affairs, một
người gốc Ấn Độ, lập luận. "Không thể thế được. Vì điều mà toàn cầu hóa
đang làm là trang bị thế lực cho con người. Nó cho phép con người có
những lựa chọn, họ sẽ tự do chọn lựa những giá trị cuốn hút nhất, hiện đại
nhất, cám dỗ nhất, thuận tiện và mang tính thương mại nhiều nhất. Và khi
đó con người có thể muốn lấp đầy các khu phố bằng những siêu thị và tiệm
ăn Taco Bell - dẫu cho làm như thế có nghĩa là phải ủi đi những nền văn
hóa địa phương và quốc gia. Chính vì thế cho nên cứ ôm vào thị trường thì
sẽ không đủ; bạn phải kiểm soát thị trường bằng luật lệ. Và để kiểm soát thị
trường thì giới lãnh đạo phải ra tay, không cho chúng rơi vào móng vuốt thị
trường - tạo ra những môi trường mà thị trường không thể xâm lăng hay
chế ngự. Và như vậy họ bảo vệ được những khía cạnh thuộc về bản sắc của
đất nước của họ. Thông thường tầng lớp thượng lưu đầy đủ của cải là
những người sẵn sàng lo tới điều đó. Như gia đình Rockefellers đã xây
dựng một hệ thống công viên ở Mỹ. Viện Bảo tàng Thủ đô là một công
trình do các đại gia tư bản lập nên, những người nói rằng chúng ta cần một