1
. Nguyên tố đất hiếm gồm họ lantan cùng scandi và ytri. Các nguyên tố
trước và sau urani thuộc họ actini. Trừ scandi và ytri, hai họ này đều nằm
dưới đáy bảng tuần hoàn. (BTV)
Segrè bỏ cuộc nhưng người đồng nghiệp Edwin McMillan thì không. Mọi
nguyên tố đều có đặc tính phóng xạ độc nhất vô nhị, và “các nguyên tố đất
hiếm” của Segrè lúc đó khác với các nguyên tố đất hiếm đã được phát hiện:
điều này không hợp lý chút nào. Sau khi suy luận cẩn thận, McMillan nhận
thấy rằng các mẫu này hoạt động giống đất hiếm vì chúng là họ hàng của đất
hiếm và cũng tách khỏi phần chính của bảng tuần hoàn tương tự như các
nguyên tố đất hiếm. Ông cùng một đồng nghiệp khác làm lại các quá trình
bắn phá urani và phản ứng hóa học mà không có sự tham gia của Segrè, và
họ lập tức phát hiện nguyên tố siêu urani bị bỏ quên đầu tiên: neptuni. Quả
là trớ trêu. Dưới thời Fermi, Segrè đã nhầm các sản phẩm của phản ứng
phân hạch hạt nhân là nguyên tố siêu urani. Lần này thì hoàn toàn ngược lại:
ông đã nhầm neptuni – một nguyên tố siêu urani – với sản phẩm của phản
ứng phân hạch. Glenn Seaborg nhớ lại “Segrè lần nữa không nhận ra rằng sự
thận trọng là rất cần thiết khi tiến hành các thí nghiệm hóa học, điều mà
đáng lẽ ông phải học được sau sai lầm lần trước.”
Ở cương vị nhà khoa học, chắc chắn Segrè không thể tha thứ cho sai lầm của
bản thân; nhưng với tư cách một sử gia khoa học thì Segrè hẳn sẽ đánh giá
cao những gì xảy ra sau đó. McMillan giành giải Nobel Hóa học năm 1951
cho công trình này. Nhưng Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã
trót trao giải cho Fermi vì khám phá ra các nguyên tố siêu urani trước đó.
Bướng bỉnh không muốn thừa nhận sai lầm, nên họ đã trao giải cho
McMillan vì nghiên cứu về “tính chất hóa học của các nguyên tố siêu urani”
(đặc biệt nhấn mạnh phần in nghiêng). Nhưng vì các thí nghiệm hóa học cẩn
trọng và không lầm lẫn đã giúp McMillan tìm ra sự thật nên đây không hẳn
là một sự xem thường.
Nhưng nếu nói về mức độ tự phụ thì Segrè vẫn chẳng là gì so với thiên tài
sống ở cuối đường I-5, miền nam California: Linus Pauling.
