tồn tại, và cũng giúp chúng phản ứng đủ mạnh để tạo thành hợp chất vì các
electron không “lang thang” quá xa hạt nhân nhưng cũng không níu kéo quá
chặt. Sự cân bằng vừa phải này đã khiến nhiều nhà khoa học kết luận rằng
hằng số cấu trúc tế vi của vũ trụ không thể tình cờ mà có. Cụ thể hơn, các
nhà thần học cho rằng alpha là bằng chứng cho việc một nhà sáng tạo đã
“lập trình” vũ trụ để tạo ra phân tử và cả sự sống. Đó là lý do tại sao đây là
một vấn đề lớn vào năm 1976 khi nhà khoa học Alexander Shlyakhter
nghiên cứu kỹ địa điểm Oklo kỳ quái ở châu Phi và tuyên bố rằng: alpha –
một hằng số cơ bản và bất biến của vũ trụ – đang ngày càng lớn hơn.
Oklo là một điều kỳ diệu tầm cỡ thiên hà: lò phản ứng phân hạch tự nhiên
duy nhất từng tồn tại mà ta biết. Nó được hình thành khoảng 1,7 tỷ năm
trước và khi các thợ khai mỏ Pháp khai quật địa điểm này vào năm 1972, nó
đã làm chấn động giới khoa học. Một số nhà khoa học lập luận rằng Oklo
không thể xảy ra, trong khi một số nhóm khác coi Oklo như là “bằng chứng”
cho các lý thuyết con cưng kỳ lạ như các nền văn minh châu Phi đã mất từ
lâu hay các tai nạn của tàu vũ trụ chạy bằng năng lượng hạt nhân ngoài hành
tinh. Trên thực tế, như các nhà khoa học hạt nhân xác định, nguồn cấp năng
lượng Oklo chỉ có urani, nước và vi khuẩn lam (tức váng ao). Thực vậy. Tảo
ở một con sông gần Oklo đã tạo ra lượng oxy dư thừa sau khi quang hợp.
Oxy khiến nước có tính axit mạnh đến nỗi hòa tan urani trong lớp đá nền khi
chảy trong lòng đất. Urani ngày đó chứa lượng đồng vị U-235 (nguyên liệu
dùng để tạo bom) là 3%, giàu hơn so với mức chỉ 0,7% ngày nay. Loại nước
này rất giàu U-235; khi vi khuẩn lam lọc nước, urani tập trung tại một điểm
và đạt được khối lượng tới hạn.
Nhưng khối lượng tới hạn chỉ là điều kiện cần chứ chưa đủ. Để phản ứng
phân hạch dây chuyền xảy ra, hạt nhân urani không chỉ cần bị neutron “tấn
công” mà chúng còn phải hấp thụ các neutron. Khi urani tinh khiết phân
hạch, hạt nhân bắn ra các neutron “nhanh” bật vào các hạt bên cạnh (giống
như những viên đá lướt trên mặt nước). Về cơ bản, đó là những neutron vô
dụng. Urani ở Oklo đạt được phản ứng phân hạch dây chuyền vì nước sông
