Ytterby chứa nhiều nguyên tố họ này tới bất thường vì một số lý do địa chất.
Các nguyên tố đất hiếm từng được trộn đều trong vỏ Trái Đất, như thể ai đó
đổ cả một tá gia vị vào bát và khuấy đều. Nhưng các nguyên tố kim loại (đặc
biệt là họ lantan) có xu hướng di chuyển cùng nhau và co cụm lại khi hòa
vào dòng dung nham. Các túi họ lantan tình cờ tập kết gần Thụy Điển (thực
tế là ở dưới); và do vùng Scandinavi nằm gần một đường đứt gãy, nên các
hoạt động kiến tạo địa chất trong quá khứ đã xới những tảng đá giàu nguyên
tố họ lantan lên từ sâu dưới lòng đất – một quá trình được hỗ trợ bởi các
miệng phun thủy nhiệt yêu thích của Bunsen. Trong kỷ băng hà gần nhất,
các sông băng rộng lớn đã cuốn phăng lớp đất mặt của vùng Scandinavi. Sự
kiện địa chất cuối cùng này đã làm lộ ra những tảng đá giàu lantan có thể
khai thác dễ dàng gần Ytterby.
Nhưng dù Ytterby có đặc điểm địa chất giá trị về mặt khoa học cùng điều
kiện kinh tế thích hợp để thu lợi nhuận từ khai thác mỏ thì nó vẫn cần môi
trường xã hội thích hợp. Vào cuối thế kỷ 17 – thế kỷ mà ngay cả các tổ chức
hàn lâm cũng săn lùng phù thủy quy mô lớn đến mức biến sự kiện Salem
thành trò cười – Scandinavi chỉ vừa mới thoát khỏi tư duy kiểu Viking.
Nhưng thế kỷ 18, sau khi Thụy Điển thống nhất bán đảo Scandinavi về mặt
chính trị còn Phong trào Khai sáng ở Thụy Điển đã chinh phục nền văn hóa
nơi này, người Scandinavi cuối cùng cũng nhất tề chấp nhận chủ nghĩa duy
lý. Các nhà khoa học vĩ đại bắt đầu xuất hiện dù khu vực này rất ít dân.
Trong đó có Johan Gadolin, một nhà hóa học sinh năm 1760 trong gia đình
có truyền thống khoa học. (Cha là giáo sư vật lý và thần học, ông nội thậm
chí còn giữ chức giáo sư vật lý và giám mục.)
Sau chuyến du lịch khắp châu Âu khi còn trẻ (ông tới cả Anh, kết bạn và đi
thăm các mỏ đất sét của nhà sản xuất sứ Josiah Wedgwood), Gadolin định
cư ở Turku (hiện là Phần Lan) đối diện Stockholm qua biển Baltic. Ở đó,
ông đã trở thành một nhà địa hóa học danh tiếng. Các nhà địa chất nghiệp dư
bắt đầu chuyển những tảng đá khác thường từ Ytterby đến cho ông để xin ý
