nơi xuất phát, có khi phải ngủ thiếp đi bên bờ suối hay một gò đất ngoài
cánh đồng cho đến sáng bạch. May lắm thì họ về được đến nơi an toàn lúc
trời còn mù sương.
Nhờ những hoạt động của các chi bộ, các tiểu tổ bí mật đó mà Võ
Nguyên Giáp và các đồng chí của ông đã giữ vững được phong trào, tránh
được những cuộc khủng bố càn quét của Pháp. Tuy nhiên, suốt mùa đông
1943 - 1944 là một thời kỳ cam go đối với ông. Địch giăng lưới bủa vây
khắp các ngả rừng. Võ Nguyên Giáp và các bạn chiến đấu của ông phải sống
nhờ gạo trộn ngô rang với muối. Có một lần Giáp và đồng chí của ông bị kẹt
ba ngày liền trong một ngọn núi. Họ phải nấu cơm trong những ống tre non,
ép các chùm nho rừng để lấy nước, hết gạo phải ăn củ chuối rừng. Không
chỉ có thiếu lương thực, họ còn lo chống lại bom nổ hay cháy rừng do địch
đốt để buộc họ phải xuất đầu lộ diện khỏi nơi ẩn nấp.
Tinh thần của họ có thể sẽ khá hơn nếu như không có chuyện Hồ Chí
Minh lúc này đang bị cầm tù ở Trung Quốc, nóng lòng sốt ruột trong xà lim
của bọn quân phiệt Quốc dân Đảng Trung Hoa. Sau nhiều tháng ngoan
cường chống lại sự uy hiếp, dụ dỗ của bọn cai ngục Quốc dân Đảng Trung
Hoa, cuối cùng Hồ Chí Minh buộc phải hứa hẹn để Việt Minh cộng tác với
Chính phủ Tưởng Giới Thạch. Cuối năm 1943, Người được trả tự do ở Liễu
Châu. Nhưng người Trung Quốc nhấn mạnh đây là tự do có điều kiện để giữ
Người ở lại thành phố này làm việc cho họ. Do vậy, Hồ Chí Minh phải đợi
đến cuối 1944 mới có thể trở về Việt Nam.
Dù sao Hồ Chí Minh vẫn có lý do để vui mừng. Không những Người
thoát khỏi cảnh lao tù mà Võ Nguyên Giáp còn tìm cách gửi báo cáo cho
Người biết: Việt Minh nay đang kiểm soát một phần lớn ba tỉnh Cao Bằng,
Bắc Cạn, Lạng Sơn và phong trào Nam tiến đã thành công lớn. Cuối năm
1943, sau khi phát triển được cơ sở ở thôn Nghĩa Tá gần chợ Đồn, có thể nói
trừ thị xã và thị trấn, Việt Minh đã làm chủ được hầu hết vùng nông thôn và
rừng núi ba tỉnh, đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Liên tỉnh ủy Cao - Bắc
- Lạng. Bây giờ một cán bộ có thể đi suốt ba tuần qua rừng, qua núi từ Cao
