Khoảng đầu tháng 3/1946, các cuộc thương lượng giữa Việt Minh và
Pháp vẫn không nhúc nhích. Để đề phòng bất trắc, Võ Nguyên Giáp ra lệnh
cho các lực lượng vũ trang đề cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu. Tất cả các
cơ quan chính của chính phủ đều chuẩn bị chu đáo đề phòng những lộn xộn
xảy ra. Phần lớn người già và trẻ em đều tản cư khỏi thủ đô. Các lực lượng
tự vệ thành phố đặt mìn ở gốc cây, chân cột điện dọc các đường phố. Khi có
hiệu lệnh, người ta sẽ dễ dàng đánh đổ gốc cây, cột điện để làm chướng ngại
vật ngang đường hoặc làm chiến lũy trên đường phố. Các đường tàu xe điện
cũng được đặt mìn để sẵn sàng đợi lệnh phát nổ. Cũng trong tháng đó, để đề
phòng trước cuộc xung đột mà người ta cho là khó có thể tránh khỏi, Ban
Chấp hành Trung ương Đảng bổ nhiệm Võ Nguyên Giáp làm Phó chủ tịch
Hội đồng Quốc phòng tối cao, Tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang.
Các cuộc đàm phán giữa Hồ Chí Minh và Sainteny vẫn tiếp tục. Người
Pháp thừa nhận một cách loanh quanh rằng Việt Nam là một quốc gia tự trị
trong Liên hiệp Pháp có chính phủ, có quốc hội, quân đội và tài chính riêng.
Về thống nhất ba kỳ (Bắc, Trung, Nam), Chính phủ Pháp hứa sẽ chấp nhận
kết quả trưng cầu ý dân nhưng không nhượng bộ về việc công nhận Việt
Nam độc lập. Ngay cả với ý tưởng nói đến từ “độc lập”, các nhà ngoại giao
Pháp đều thấy rùng mình rồi.
Hồ Chí Minh nhất định không nhượng bộ, ý kiến hai bên còn rất xa
nhau, như Võ Nguyên Giáp giải thích: “Chúng tôi không thể chấp nhận “tự
trị” vì chúng tôi đã phải bỏ một phần các quyền tự do mà chúng tôi đã giành
được bằng nhiều xương máu và chúng tôi đã phải chấp nhận ít nhất một
phần trở lại chế độ nô lệ, thuộc địa”. Võ Nguyên Giáp sôi nổi hẳn lên: “Nam
Kỳ là máu Việt Nam, là thịt Việt Nam, một phần lãnh thổ Việt Nam và
chúng tôi không cho phép bất kỳ kẻ địch nào có thể cắt khỏi (cơ thể) Việt
Nam”. Vậy là thương lượng bế tắc.
Để làm chỗ dựa cho lập trường của mình, Pháp phái hạm đội ra Vịnh
Bắc Bộ. Trước tình hình đó, ngày 6/3 Hồ Chí Minh gặp Sainteny. Để thúc
đẩy thương lượng ra khỏi bế tắc do Pháp không nhận từ “độc lập”, Hồ Chí
