Chính phủ thực hiện chia ruộng đất cho nông dân. Hồ Chí Minh giao
nhiệm vụ cho Trường Chinh để chỉ đạo cuộc cải cách ruộng đất. Trường
Chinh chấp nhận mệnh lệnh của Hồ Chí Minh và nhanh chóng lập ra các
“tòa án” của cải cách ruộng đất. Tại mỗi xã đội, cải cách xác định ai là
những địa chủ xấu để tước quyền sở hữu đối với những ruộng đất đã có
được nhờ những thủ đoạn bất lương. Chính sách này cho phép những công
dân không có ruộng đất đang ở nấc thang thấp nhất trong xã hội khốn khó
của mình được sử dụng quyền lực chính trị lần đầu tiên và cũng là lần cuối
cùng trong cuộc đời. Đa số trong số họ là những con nợ lâu ngày không trả
được gốc và lãi chồng chất từ thế hệ này sang thế hệ khác, thường chỉ mang
trên mình bộ quần áo rách rưới. Những tình cảnh khá hơn đôi chút chỉ có 1/9
mẫu ruộng và có lẽ vài con vịt, thực tế là chẳng có gì đáng gọi là tài sản.
Có thể là Hồ Chí Minh đã định chờ đợi một thời gian cho đến khi nào
làn sóng di cư chấm dứt mới tiến hành cương lĩnh chia ruộng đất cho nông
dân để không làm các tầng lớp khác trong dân chúng phải hoảng hốt rời bỏ
quê hương làng xóm để vào Nam. Khi thời gian tự do chọn lựa nơi định cư
sắp hết, đích thân Trường Chinh triệt để thi hành cải cách ruộng đất. Nông
dân được thông báo chính họ phải tự phát hiện ra những người trong làng đã
lợi dụng sức lao động của người khác để cho thuê đất ruộng hoặc nông cụ,
bán thóc giống hoặc ngay cả những người đã nhắm mắt trước những hành
động bóc lột ấy. Trường Chinh ra sức đẩy mạnh cuộc cải cách vào đầu năm
1956. Các cán bộ Việt Minh thay phiên nhau trong quá trình đó. Cán bộ vào
sống trong các làng xã và trong các cộng đồng thì cô lập những người bị kết
án là địa chủ và thuyết phục người làng trở thành những công tố viên buộc
tội địa chủ.
Gần đến tháng 9/1956, Hồ Chí Minh nhận thấy những sai sót trong việc
thực hiện cải cách ruộng đất nên đã quyết định chấm dứt chương trình cải
cách này. Ngày 17/8, Hồ Chí Minh viết thư công khai xin lỗi về những sai
lầm, hứa sẽ kiên quyết sửa sai. Ngày 24/8 báo Nhân dân, cơ quan Trung
ương của Đảng ghi nhận rằng nhiều người yêu nước bị xúc phạm danh dự,
