giờ biết đến cách mạng. Họ luôn sống trong sự cai trị của thực dân.” Họ có
tiếng nói riêng, đôi khi mỗi nhóm lại có thổ ngữ riêng, mặc dù cùng một dân
tộc. Đa số phụ nữ không nói tiếng phổ thông và Võ Nguyên Giáp bắt buộc
phải học tiếng địa phương, sử dụng hình vẽ để nói chuyện với họ. Dần dần
Võ Nguyên Giáp học nói tiếng Tày, tiếng Dao, Hmông, Thổ, Dao trắng và
Dao tiền để nói chuyện với những đội viên mới được kết nạp vào các đội tự
vệ. Nhờ đó, ông thâm nhập dễ dàng hơn vào cuộc sống của họ, thực hiện chỉ
thị của Hồ Chí Minh là cùng ăn, cùng ở, cùng làm với họ để làm công tác
tuyên truyền, nâng cao trình độ giác ngộ để họ dần dần đi theo cách mạng.
Một tác giả khác đã để lại một báo cáo về công việc của Võ Nguyên
Giáp trong thời kỳ này: “Giữa hàng trăm thung lũng ngăn cách nhau, Văn đã
mở ra con đường (cách mạng) về phía nam, tự mình hoạt động theo phương
pháp ông thường áp dụng: ông đến từng bản làng, đóng vai một nhà nông
nghèo tha phương cầu thực, đi xin việc trong những gia đình thiếu người
làm mùa vụ để kiếm ăn qua ngày. Ngày ngày qua đi, lúc đầu người ta cũng
làm ngơ, không nghi ngờ hay trình báo gì với chức dịch trong bản. Sau một
thời gian ông vào làm thì mọi người đã nghe theo ông, thế là ông có chỗ dựa
vững chắc. Từ lúc này ông chiếm được cảm tình của dân làng. Họ cung cấp
những tin tức cần thiết và lương thực cho đội công tác và ông còn học được
tiếng địa phương.”
Hồ Chí Minh giao cho Võ Nguyên Giáp dịch các tài liệu tuyên truyền
của Việt Minh sang tiếng Pháp, tiếng Dao và tiếng Hmông. Võ Nguyên Giáp
rất phấn khởi về công việc này, đã soạn một bài văn vần bằng thổ ngữ trong
đó nội dung cốt yếu là tuyên truyền Việt Minh viết dưới dạng dễ hiểu để
nhớ. Đó là bài Việt Minh ngũ tự kinh, gồm những câu thơ năm chữ xếp thành
vần, thành điệu là một công cụ tuyên truyền đắc lực, đặc biệt thích hợp với
đồng bào vùng núi không biết đọc biết viết. Trong bút ký của ông, Võ
Nguyên Giáp viết rằng khi đi qua các vùng núi phía bắc đôi khi có thể nghe
thấy các bà các chị hát bài ca Việt Minh mà nội dung rút ra từ các câu thơ
năm chữ của ông. Điều đó khiến ông rất cảm động. Trong một lần đến khai
