thường, tươi cười, sự trịnh trọng của khoảnh khắc ấy không đủ khiến các cô
nghiêm túc. Chỗ này các cô đã mặc tcherkeska và bourka
của kỵ binh.
Ảnh được chụp năm 1942. Hai ảnh chỉ cách nhau một năm, nhưng đấy là
những khuôn mặt khác nhau, hai con người khác nhau. Và tấm ảnh kia mà
Zinaïda Vassilievna gửi về cho mẹ khi đang ở mặt trận: áo varơi mang
chiếc Huân chương Dũng cảm. Tấm ảnh nọ là hai chị em chụp ngày Chiến
thắng. Điều gì gắn vào ký ức tôi? Có thể nói là một chuyển động của khuôn
mặt: đi từ vẻ dịu dàng của những nét trẻ con đến một cái nhìn trưởng thành
và thậm chí một sự rắn rỏi nhất định, một sự nghiêm nghị nhất định. Khó
tin rằng biến đổi ấy chỉ diễn ra trong khoảng vài tháng, nhiều nhất là một
hai năm. Thông thường thời gian hoàn tất công việc đó chậm hơn và ít nhận
ra được hơn nhiều. Khuôn mặt một con người phải lâu mới tạo thành dáng.
Nhưng chiến tranh tạo nên hình ảnh con người thật nhanh. Nó vẽ nên
những chân dung của riêng nó.
Zinaïda Vassilievna:
- Chúng tôi chiếm lại một ngôi làng lớn. Gần ba trăm hộ. Và bọn Đức đã
bỏ lại bệnh viện mặt trận của chúng ở đấy. Đặt trong các tòa nhà của bệnh
viện địa phương. Thứ đầu tiên tôi nhìn thấy, là một cái hố lớn đào giữa sân.
Một phần những người bệnh nằm ở đấy, bị giết chết bằng đạn: trước khi rút
đi, tự bọn Đức đã hạ sát thương binh của chính chúng. Một phòng duy nhất
còn có người, hẳn chúng không kịp đi đến tận đó, hoặc có thể những
thương binh này bị bỏ qua vì tất cả đều đã cụt hai chân.
Khi chúng tôi đi vào phòng, chúng nhìn chúng tôi một cách căm thù: hẳn
chúng nghĩ chúng tôi sẽ giết chúng. Người phiên dịch nói với chúng rằng
chúng ta không có tục giết những người bị thương, mà chữa cho họ. Một
tên trong bọn chúng liền lên tiếng: theo hắn, bọn chúng đã không ăn từ ba
ngày nay, cũng không nhận được chút chạy chữa nào. Tôi đã nhìn: quả thật,
rất kinh tởm. Đã lâu lắm không một viên bác sĩ nào khám cho chúng. Các
vết thương của chúng mưng mủ, băng dính sâu vào thịt.
