CHIẾN TRANH NHÌN TỪ NHIỀU PHÍA - Trang 11

(authenticity), một sự trung thực dựa trên "kiến thức về chiến tranh mà họ
đã kinh nghiệm". [2] Phần lớn tác giả xem nhẹ giá trị sáng tạo nghệ thuật
và đề cao "sự trung thực" có thể vì một hoặc cả hai lẽ sau đây: một, đa số
họ viết văn như người lính hơn là như nghệ sĩ văn chương; hai, chính họ
cũng là những độc giả của văn chương về chiến tranh, và họ biết họ cần
điều gì khi đọc. Thật vậy, theo một nghiên cứu của Donald Ringnalda, hầu
hết giới độc giả của văn chương về chiến tranh Việt Nam chính là những
quân nhân tham chiến ở đó, và họ cho rằng tiêu chuẩn để đánh giá các tác
phẩm hư cấu về cuộc chiến ấy là "sự chính xác, đúng như sự kiện đã xảy ra,
trung thành với từng chi tiết". [3]
Ở đây, câu hỏi then chốt cần đặt ra là: liệu những nỗ lực sử dụng thủ pháp
mô tả hiện thực có đủ sức phản ảnh trung thực cuộc chiến Việt Nam như
chính nó đã xảy ra không? Xin trả lời ngay: không, vì hai lẽ. Một: tham
vọng sử dụng thủ pháp mô tả hiện thực để phản ảnh trung thực một sự kiện
phức tạp xảy ra trong cuộc sống, chưa cần kể đến chiến tranh, là một tham
vọng ngây thơ, vì điều ấy bất khả thực hiện. Hai: ngay cả nếu điều ấy thực
hiện được, không có gì bảo đảm sự phản ảnh ấy có giá trị nghệ thuật. Từ
một bức nhiếp ảnh thật rõ ràng, chính xác, đến một bức nhiếp ảnh nghệ
thuật, là một khoảng cách rất xa.
Riêng ý niệm về hình ảnh trung thực của một cuộc chiến Việt Nam như
chính nó đã xảy ra là một ý niệm mang tính cách hư tưởng, vì thật sự không
chỉ có một cuộc chiến Việt Nam, mà có rất nhiều cuộc chiến Việt Nam khác
nhau. Mọi nỗ lực phản ảnh một cuộc chiến Việt Nam đều vô vọng. Cùng
lắm, những nỗ lực ấy chỉ để lại những cách diễn dịch khác nhau về cuộc
chiến, và mỗi cách diễn dịch lại tạo thêm một cuộc chiến Việt Nam khác.
Thật vậy, dù mỗi nhà văn đều cố gắng thể hiện "sự trung thực" của mình,
những cuộc chiến Việt Nam của họ không chỉ khác nhau, mà lắm khi còn
trái ngược nhau hẳn. Cuộc chiến Việt Nam trong tác phẩm của một nhà văn
quân đội ở miền Nam nhiều khi được mô tả trái ngược hẳn với cuộc chiến
Việt Nam của một nhà văn bộ đội ở miền Bắc. Cuộc chiến Việt Nam trong
tác phẩm của một người lính Hoa Kỳ bị trưng binh nhiều khi trái ngược hẳn
với cuộc chiến Việt Nam trong tác phẩm của một người lính Hoa Kỳ tình