lên đồng ở ngoài Bắc, ở miền Trung và trong Nam, nhưng phải nhận rằng
cảnh lên đồng trong phim là tuyệt vời hơn cả, dù người tham dự không
đông và nhang đèn không nghi ngút như những nơi kia.
Cảnh 3: Cảnh nghĩa trang lúc chiều tà. Ấn tượng là hai bà già Việt Nam,
sau khi viếng mộ một người bạn già an nghỉ tại đây, đang lủi thủi đi về. Hai
bà không đi bên nhau, nhỏ to tâm sự, họ đi hai lối đi khác nhau của nghĩa
trang, nắng chiều phía sau hắt tới, bóng họ trải dài về phía trước. Dù cùng
đi một hướng nhưng mỗi người ôm ấp nỗi cô đơn của riêng mình, như
đường ray xe lửa, bên nhau nhưng không bao giờ gặp nhau.
Cảnh 4: Phỏng vấn chị Mỹ Linh, đồng đạo diễn bộ phim Những số phận bị
lãng quên, có ba ý đáng nhớ:
Tại sao những người bị lãng quên (những người con Pháp lai nay đã
trưởng thành, những bà mẹ Việt Nam già nua, chờ chết) lại có thể
nhẫn nhục, chịu đựng như vậy?
Ðây là một tâm lý đặc biệt của người Việt Nam, đúng ra là các bà mẹ
Việt Nam: khi thấy “đối tác” muốn gây khó khăn, cản trở, thay vì xin
xỏ, quỵ lụy (có muốn cũng không được) họ tìm cách vượt qua những
cản trở trên, vì lợi ích của con cái. Nuôi nấng, dậy dỗ con cái thành
người; với mầu da, ngôn ngữ , những đứa con lai của họ cuối cùng
cũng được hội nhập vào xã hội, cũng có công ăn việc làm, dĩ nhiên với
những cố gắng vượt bực. Cái giá của sự “vượt qua” rất mắc: vì cuộc
sống của những đứa con, người mẹ phải khước từ cuộc sống của chính
mình.
Nước Pháp không được chuẩn bị đón nhận sự thất bại tại Ðông
Dương? Thế nhưng tại sao họ vẫn mở rộng chiến tranh sang Algérie?
Trong thất trận tại Việt Nam, binh lính Pháp và vợ con người Việt của
họ có thái độ âm thầm, nhẫn nhục vượt qua những khó khăn; trong
