thái độ của ý thức trong những xúc động lớn, chẳng hạn cơn ngất xỉu. Ý
thức là ý thức về..., trong cảm xúc ngất xỉu (thí dụ, thấy sư tử xổng chuồng)
người ta không ý thức về sự nguy hiểm nữa, coi như xóa bỏ sự nguy hiểm
trong ý thức. Thái độ này thực ra có tính chủ quan, duy tâm – Sartre gọi là
thái độ ma thuật (magique), tôi chỉ xóa bỏ mối nguy hiểm trong ý thức
(không ý thức về nó nữa) nhưng lại tưởng như xóa bỏ được mối nguy hiểm
ngoài thực tế. Trên thực tế, mối nguy hiểm vẫn còn nguyên, con sư tử đang
từ từ đi lại. 50 năm chiến tranh Ðông Dương đã trôi qua, người Pháp vẫn có
thái độ ma thuật đối với ý thức và thực tế hậu - Ðông Dương quanh họ.
Hành động của Pháp trong vụ “trại người Việt” - dù gọi là ý thức ma thuật,
duy tâm, mộng du, cho vào ngoặc đơn, ý thức về hay không ý thức về… –
thực chất cũng là hành động hèn nhát, vô trách nhiệm và phản bội.
Tình cảnh những bà mẹ Việt Nam có con lai sống trong “trại người Việt”
tại Pháp thật đáng suy ngẫm. Trong những dịp lễ Tết, họ quy tụ về trại,
không thuộc về Pháp cũng không thuộc về Việt Nam. Tâm trạng những
người không có quê hương thật triệt để và bi thảm. “Trại người Việt” sắp
trở thành một bộ phận của quần thể du lịch sinh thái văn hóa lịch sử của
Pháp. Khi dự án được thực hiện, những du khách sang trọng, sau khi tắm
nắng, bơi lội, nghỉ ngơi, chơi tennis,… còn có dịp tham quan môi trường
sống tự nhiên của một loài động vật hoang dã mang về từ một vùng nhiệt
đới xa xôi châu Á.
2. Vụ William Joiner Center (WJC) tại Mỹ
Hoàn toàn trái ngược với thái độ nhẫn nhục, chịu đựng của những cư dân
trong “trại người Việt” tại Pháp là thái độ đấu tranh rôm rả của (một số)
người Việt trong vụ kiện William Joiner Center (WJC) tại Mỹ. Hai vụ có vẻ
rất khác nhau nhưng “cấu trúc” của chúng lại giống nhau như hệt: phản ứng
của (một số) Việt kiều hải ngoại, sau chiến tranh, đối với chính quyền
(Pháp, Mỹ) hiện hành. Nội dung vụ WJC có thể tóm tắt như sau:
Cộng đồng người Việt tại Mỹ, vì danh dự và bản sắc của mình không muốn
để người khác viết lịch sử lưu vong của họ. Trung tâm William Joiner
