Nắng đã lên, thứ nắng sớm pha hơi sương, mỏng mảnh, nhuộm một
màu vàng tơ những chùm lá non trên ngọn lớp cơi
mọc ven suối. Tới khi
húi mai già tẽ nắng thành những tia rẻ quạt màu mơ chín thì làng Nhớn đã
bắt đầu một ngày mới. Các sàn phơi chẳng mấy lúc đã nhộn nhịp bóng
người...
Đường thôn thấp thoáng bóng người đi vội. Người ra đồng coi nước.
Người lên rừng kéo củi. Thì thụt tiếng chân trâu bước lẫn tiếng mõ trâu lốc
cốc giòn giòn mỗi lúc một xa xa.
Ngoài sân, trên những sợi song
ngà, vải nhuộm chàm từng tấm
giăng dài. Nắng đã đậm màu lòng đỏ trứng. Căn nhà đổ bóng âm âm trên
nền đất trắng nhờ. Thu tấm vải đã se mặt, bà cụ Va lại cúi xuống chum
chàm. Công việc biết mấy là công phu! Tấm vải dệt xong phải dấn vào nước
chàm liền cả tháng, cả ba tháng mới lên màu. Để nó ngả màu tím hồng còn
phải dấn nước củ nâu suốt một tuần và tiếp đó là mỏi chân lăn đá cho mặt
vải nhẵn mịn như da thịt con gái rồi mới có thể may thành áo thành khăn.
Đoàng! Mải mê với công việc, bà cụ Va bỗng giật bắn mình vì một
tiếng súng nổ đột ngột trên đỉnh đồi sau nhà. Lúc ấy vừa giăng xong tấm vải,
ngoảnh lại bà cụ nhận ra ngay một bóng người vừa từ phía nhà anh Cắm
nhảy qua rặng xương rồng, vào vườn nhót nhà mình. Người này còn trẻ,
dáng thanh, mặc quần áo Tày, đầu chít khăn chàm. Anh chạy qua cái vườn
nhót, rồi bước nhanh tới, nhìn bà cụ, hơi cúi xuống, khe khẽ:
- Mẹ! Con bị tổng đoàn Ngao đuổi bắt!
Trời! Điều gì đã xảy ra vậy? Trong giây lát, nhìn ánh mắt anh, bà cụ lập
tức bình tĩnh trở lại. Tất cả thế là đã rõ ràng. Cứ như đã được báo trước, bà
cụ liền cầm tay người nọ và như đã quen thuộc từ lâu rồi, vội vã dẫn anh lên
cầu thang.
Ngao cùng một người dõng từ đỉnh đồi phía sau nhà hồng hộc lao
xuống. Vạt áo dài rách toạc một đường, quả ké
