20
Năm 1301, Thượng hoàng Trần Nhân Tông qua chơi Chiêm Thành, được
vua Chiêm là Chế Mân tiếp đãi hết sức ân cần. Người ở lại đất Chiêm gần
sáu tháng. Trước khi về có hứa gả con gái út là công chúa Huyền Trân cho
Chế Mân để lập làm hoàng hậu. Thay thế hoàng hậu cũ người Java. Chế
Mân từng là đồng minh của Đại Việt trong cuộc chiến chống quân xâm
lược Nguyên Mông lần thứ hai. Với bốn trăm chiến thuyền và hai vạn quân
Đại Việt cộng với kế bỏ thành trống, Chế Mân đã làm phá sản kế hoạch
xâm chiếm của mười lăm vạn quân Toa Đô cùng một ngàn chiến thuyền.
Khi Thượng hoàng về nước, đem việc đó ra hỏi ý kiến các quan. Mọi
người đều phản đối vì khi đó Huyền Trân mới 15 tuổi. Năm 1305, sứ giả
Chiêm lại đem rất nhiều cống phẩm cùng hai châu Ô và châu Rí (chứ
không phải là châu Lý như nhiều sách báo đã viết, vì tiếng Chiêm không có
từ Lý) làm lễ rước dâu. Vua Anh Tông xót em gái út phải gả chồng xa. Một
số quan lại phản đối quyết liệt cho rằng việc gả công chúa Huyền Trân cho
Chế Mân chẳng khác nào vua Hán bên Tầu phải gả Chiêu Quân cho Hung
Nô. Riêng Trần Khắc Chung lúc ấy đã được phong tới chức Đại hành khiển
thì lại ra sức ủng hộ Thượng hoàng. Năm 1306 công chúa Huyền Trân do
vậy mới được gả cho Chế Mân làm hoàng hậu. Một năm sau, vào năm
1307, sau khi sinh được thái tử Đada thì Chế Mân đột ngột qua đời. Theo
tục lệ nước Chiêm, hoàng hậu phải lên giàn thiêu để chết theo vua. Vua
Anh Tông biết vậy, sợ em gái phải chết thảm bèn cử người đi cứu Huyền
Trân và thái tử Đada về. Trước đây Khắc Chung đã hết lời khuyên gả
Huyền Trân nên cực chẳng đã phải xung phong đem thuyền nhẹ đi cứu. Sau
khi chuyển đồ lễ viếng gồm voi nan, ngựa giấy, vàng thỏi giấy, Khắc
Chung nói thác ra rằng:
- Nếu hoàng hậu Huyền Trân hỏa táng thì việc làm chay không có người
chủ trương chi bằng hãy ra bờ biển làm lễ chiêu hồn ở ven trời đón linh hồn
