thể bị truất quyền ấy. Tuy nhiên, dẫu mỗi người đều nên có tiếng nói,
nhưng bảo rằng tiếng nói của mỗi người đều phải bằng nhau lại là chuyện
hoàn toàn khác. Khi hai người có lợi ích chung trong bất cứ công việc nào
mà có ý kiến khác nhau, liệu công lý có đòi hỏi rằng cả hai ý kiến phải
được coi là có giá trị tuyệt đối bằng nhau hay không? Nếu phẩm hạnh bằng
nhau, nhưng một người cao hơn người kia về kiến thức và trí tuệ – hoặc
nếu trí tuệ bằng nhau, nhưng người này trội hơn người kia về phẩm hạnh –
thì ý kiến, sự phán xét của người có đạo đức hay trí tuệ cao hơn là có giá trị
nhiều hơn của người thấp kém hơn: và nếu những thiết chế của đất nước lại
khẳng định trên thực tế rằng hai ý kiến ấy đều có cùng giá trị, thì những
thiết chế ấy khẳng định một điều không có thực. Một trong hai người, như
là người hiểu biết hơn hay người tốt hơn, có quyền có trọng lượng cao hơn:
khó khăn nằm ở chỗ xác định xem ý kiến nào trong hai ý kiến là như vậy;
đó là chuyện bất khả thi giữa các cá nhân, thế nhưng đối với những người
thuộc các hội đoàn và số người nhiều thì chuyện này có thể làm được với
độ chính xác nhất định. Ở đây không phải có yêu sách gì đòi áp dụng học
thuyết này cho bất cứ trường hợp nào được xem xét hợp lẽ như một trường
hợp của quyền cá nhân và riêng tư. Trong một công chuyện chỉ liên quan
tới một trong hai người, thì người ấy có quyền làm theo ý kiến riêng của
mình, dù cho ý kiến khác có thể khôn ngoan hơn nhiều đến đâu đi nữa so
với ý kiến riêng của anh ta. Nhưng chúng ta đang nói về những chuyện liên
quan bằng nhau với cả hai người; ở đây nếu kẻ ngu dốt không chịu nhường
phần mình cho sự hướng dẫn của người hiểu biết hơn, thì người hiểu biết
hơn sẽ phải trao sự hướng dẫn lại cho kẻ ngu dốt. Kiểu nào trong hai kiểu
cách trên sẽ giải quyết khó khăn tốt nhất cho lợi ích của cả hai người và
phù hợp nhất với sự đúng đắn chung của sự vật? Nếu cho rằng một người
phải nhượng bộ là chuyện bất công, thì cái bất công nào sẽ là lớn hơn? là
cái phán xét tốt hơn phải nhượng bộ cho cái dở hơn hay cái dở hơn phải
nhượng bộ cái tốt hơn?
Hiện nay các công việc quốc gia chính là mối quan tâm chung, với sự
khác biệt là không đòi hỏi một ai phải hy sinh toàn bộ ý kiến riêng của
