phải bị truất quyền bầu cử trong thời kỳ ấy. Những loại trừ này về bản chất
không phải vĩnh viễn. Chúng chỉ đòi hỏi những điều kiện mà mọi người
đều có khả năng hoàn tất được hoặc nên có khả năng hoàn tất, nếu lựa
chọn. Chúng vẫn để cho quyền bầu cử có thể tới được với mọi người sống
trong địa vị bình thường của con người: và nếu ai đó bỏ mất địa vị ấy, thì
lỗi là do anh ta hoặc không thật chăm lo làm mọi việc để giữ gìn nó, điều
mà anh ta buộc phải làm, hoặc anh ta đang ở trong một tình trạng chung
của việc bị hạ nhục và xem thường khiến không cảm thấy khó chịu trước
việc quyền của mình bị hạn chế một cách cần thiết vì lợi ích của người
khác, và, chỉ cần phấn đấu vươn lên thì có thể làm cho dấu hiệu của sự thua
kém này cũng như các dấu hiệu khác sẽ biến mất.
Vậy nên về lâu về dài (giả thiết là không có hạn chế nào khác, ngoài
những cái chúng ta đã xem xét), chúng ta có thể mong đợi rằng tất cả mọi
người, trừ cái lớp người sẽ nhanh chóng biến mất (hy vọng sẽ như vậy) là
những người nhận tiền cứu trợ, đều sẽ được quyền đi bầu, khiến cho cuộc
bầu cử sẽ là phổ thông đầu phiếu với chút ít giảm bớt kể trên. Việc bầu cử
phải được mở rộng như thế, như ta đã thấy, là tuyệt đối cần thiết cho một
quan niệm rộng mở và cao cả về chính thể tốt. Trong tình trạng hiện nay thì
đại đa số cử tri tại nhiều đất nước, cần nhấn mạnh điều này, hẳn là những
người lao động chân tay; và cái nguy cơ cặp đôi của chuẩn mực thấp kém
về trí tuệ chính trị và của việc lập pháp giai cấp hãy còn tồn tại ở mức độ
rất nguy hiểm. Ta còn phải xem liệu có phương tiện nào ngăn ngừa được
những điều xấu ấy hay không.
Những điều xấu ấy có khả năng ngăn ngừa được, nếu người ta chân
thành mong muốn điều đó; không phải bằng thủ đoạn giả tạo nào cả, mà
bằng cách thực hiện trật tự tự nhiên của cuộc sống con người, vốn tự nó
dạy bảo cho mọi người trong những việc mà anh ta không quan tâm hay
không có ý kiến truyền thống chống đối lại. Trong mọi hoạt động của con
người, mỗi người tự lo toan trực tiếp mà không bị giám hộ hoàn toàn, đều
được thừa nhận có quyền có tiếng nói, và khi anh ta thực thi cái quyền ấy
không trái với sự an toàn của toàn thể, thì một cách công bằng anh ta không
