số định kiến phản nhân văn và gây ra nhiều hậu quả tai hại cho loài người.
Một câu hỏi thường hay được nêu ra trong những lúc “trà dư tửu hậu”:
hành vi của con người được quyết định bởi gen di truyền hay do giáo
dưỡng? Câu hỏi mang tính phân đôi này dẫn đến xuất hiện hai phe chống
đối nhau, mỗi phe đi theo một khẳng định. Những kẻ cực đoan của cả hai
phe dù tạo ra những tội ác diệt chủng khủng khiếp chống lại loài người;
những lò thiêu người của phát xít Đức (để hủy diệt các nguồn gen xấu!) và
những cây cuốc đập sọ người của bọn đao phủ Khmer đỏ (để hủy diệt các
thành phần xấu do giáo dưỡng!). Các nhà sinh vật học hiện nay khẳng định
rằng bản thân câu hỏi mang tính phân đôi này là không đúng đắn. Các kết
quả nghiên cứu khoa học không hề cho phép một sự quy giản thô thiển đến
thế về con người. Việc coi giáo dưỡng là đôi luận (antithesis) của di truyền
chỉ gây hiểu lầm không đáng có, làm cản trở các nghiên cứu khoa học về
hành vi. Tốt nhất là nên lặng lẽ chôn cất câu hỏi xưa cũ vào nấm mồ của
nó.
Vậy thì ở trong cõi nhân sinh mờ ảo này ta nên quý trọng và biết ơn vị
học giả đã dày công khảo cứu, khai sáng cho ta dù chỉ một phần nào chân
lý; mặt khác ta phải động não suy xét cách thức lập luận của vị học giả ấy,
đồng thời đối chiếu với những sự kiện thực tế (lịch sử cũng như hiện tại)
mà ta quan tâm để phán xét mức độ khớp nối của lý thuyết với thực tại.
Tóm lại, ta nên theo lời khuyên về khai minh của Immanuel Kant: “Hãy
mạnh dạn sử dụng trí tuệ!”
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2007
Nguyễn Văn Trọng
