Nhưng cũng vẫn còn có các phản bác mạnh mẽ hơn nữa chống lại lý
thuyết về chính thể này ngay trong các thuật ngữ được lý thuyết này quen
dùng. Sức mạnh trong xã hội mà có xu thế biến mình thành một sức mạnh
chính trị thì không phải là một sức mạnh tĩnh lặng, sức mạnh đơn thuần thụ
động, mà là sức mạnh tích cực. Nói cách khác, đó là cái sức mạnh được sử
dụng thực sự, tức là một tí phần rất nhỏ của toàn thể sức mạnh hiện hữu.
Nói theo kiểu chính trị thì mọi sức mạnh phần nhiều cốt yếu là ở ý chí. Vậy
thì làm sao có thể tính toán được các yếu tố của sức mạnh chính trị, một khi
trong tính toán ta lại bỏ qua mọi cái tác động lên ý chí? Suy nghĩ rằng bởi
những người sử dụng quyền lực trong xã hội là sử dụng nhằm vào cùng
mục đích với chính thể, cho nên sẽ là vô ích nếu mưu toan ảnh hưởng tới
hiến pháp bằng cách tác động lên dư luận, nghĩ vậy là quên rằng bản thân
dư luận là một trong các sức mạnh tích cực lớn lao nhất mang tính xã hội.
Một nhân vật có niềm tin là một sức mạnh xã hội bằng chín mươi chín
người chỉ có các mối quan tâm. Những người thành công trong sự thuyết
phục chung rằng một hình thức chính thể nhất định, hay một sự kiện xã hội
bất cứ loại gì, xứng đáng được ưu tiên hơn, thì những người đó đã làm
được một bước hầu như quan trọng nhất khả dĩ hướng tới đưa được các sức
mạnh xã hội về phía họ. Vào cái ngày khi vị thánh tử vì đạo đầu tiên bị ném
đá đến chết ở Jerusalem, trong lúc ông ta đã định sẽ làm vị Tông Đồ của
những người không phải là Do Thái bằng cách “thuận tình chịu chết”, liệu
có ai ngờ rằng phe cánh của cái người bị ném đá chết ấy lại chính là sức
mạnh hùng hậu nhất trong xã hội ở đó và vào lúc đó? Và không phải chính
biến cố ấy đã chứng minh rằng họ đã quả là như vậy hay sao? Bởi đức tin
của chính họ đã là đức tin [tôn giáo] có sức mạnh nhất trong số những đức
tin đang tồn tại vào thời đó. Cũng cùng yếu tố ấy đã làm cho một thầy tu ở
Wittenberg tại Đại hội Worms
trở thành lực lượng xã hội hùng mạnh hơn
cả Hoàng đế Charles V cùng mọi vua chúa khác đã tập hợp tại đó. Nhưng
người ta có thể cãi rằng đây là các trường hợp liên can đến tôn giáo, và
niềm tin tôn giáo là một thứ gì đó dị thường trong sức mạnh của nó. Vậy thì
ta hãy lấy một trường hợp thuần túy chính trị, có gì đó liên can đến tôn giáo
thì chủ yếu lại là ở phía thua cuộc. Nếu như ai đó đòi phải được thuyết
