2
TIÊU CHUẨN CHO BIẾT SỰ TỐT ĐẸP CỦA MỘT HÌNH THỨC
CHÍNH THỂ
H
ình thức chính thể cho bất cứ một đất nước nhất định nào đó là tùy
theo sự chọn lựa (với một số điều kiện xác định), bây giờ phải xem xét việc
chọn lựa dựa trên giác độ chủ yếu nào; các đặc trưng nào của hình thức
chính thể là phù hợp nhất để gia tăng những lợi ích của một xã hội nhất
định nào đó.
Trước khi đi vào vấn đề đó có lẽ cần phải xác định các chức năng đích
thực của chính thể là gì; bởi lẽ toàn bộ chính thể chỉ là một phương tiện,
nên tính thích đáng của phương tiện phải phụ thuộc vào sự thích nghi của
nó đối với mục tiêu. Thế nhưng cái kiểu cách đặt vấn đề như thế không
giúp ích được bao nhiêu cho việc khảo cứu nó như người ta có thể tưởng,
thậm chí kiểu cách ấy không cho ta thấy rõ toàn bộ vấn đề. Trước hết đó là
vì các chức năng đích thực của chính thể không phải là một thứ cố định mà
là khác nhau trong các tình trạng khác nhau của xã hội; trong tình trạng lạc
hậu chúng mang tính bao quát hơn nhiều so với tình trạng tiên tiến. Thứ
nữa là không thể đánh giá đầy đủ đặc điểm của một chính thể hay một tập
hợp các thiết chế, nếu ta giới hạn sự chú ý trong phạm vi chính đáng của
các chức năng cai trị. Bởi vì dù cho tính tốt đẹp của một chính thể nhất thiết
bị giới hạn trong phạm vi ấy, thế nhưng thật không may là sự xấu xa của nó
lại không phải vậy. Mọi thứ xấu xa ở mọi mức độ mà loài người có thể cảm
nhận được đều có thể do chính quyền đem tới; và không có cái tốt đẹp nào
khả dĩ cho sự tồn tại xã hội lại có thể thực hiện được vượt ra khỏi khuôn
