CHÍNH TRỊ LUẬN (THE POLITICS) - Trang 121

quyền của người chủ đối với nô bộc, dù bản chất của chủ và tớ trong thực
tế có cùng quyền lợi, vẫn được người chủ thi hành nhắm đến quyền lợi của
mình là chính, nhưng nô bộc cũng được hưởng lợi theo, vì nếu mà nô bộc
không còn nữa thì uy quyền của chủ nhân cũng mất theo. Còn quyền uy của
người chủ gia đình mà ta vẫn thường gọi là quản trị gia đình, trước hết
được thực thi nhắm đến quyền lợi của vợ và con hay vì quyền lợi của cả
chủ gia đình lẫn vợ con, nhưng bản chất của uy quyền này vẫn là lo cho vợ
và con trước, cũng giống như trong trường hợp thầy thuốc, huấn luyện viên
thể dục, hay các ngành nghề khác là những nghề mang lại lợi ích cho người
thực hiện một cách ngẫu nhiên. Bởi vì không có lý do gì mà huấn luyện
viên lại không chính mình tập luyện, và người lái thuyền lại không phải là
một thành viên của thuỷ thủ đoàn. Huấn luyện viên và người lái thuyền
quan tâm đến phúc lợi của những người mà họ có thẩm quyền, nhưng vì họ
cũng là một thành viên trong số đó, cho nên họ cũng được hưởng quyền lợi
do thẩm quyền của họ mang lại. Tương tự như vậy trong chính trị: khi một
nhà nước được thiết lập trên nguyên tắc mọi công dân đều bình đẳng, thì họ
coi việc luân phiên giữ chức vụ trong chính quyền là việc làm tự nhiên và
đúng đắn. Trước đây, ai cũng xem đó là một bổn phận tự nhiên khi thay
nhau tham gia chính sự, vì khi mình nắm quyền và lo cho phúc lợi của
người khác, thì khi họ nắm quyền cũng lo lại cho mình như vậy. Nhưng
ngày nay không còn như thế nữa vì những lợi lộc do chức vụ mang lại,
người ta cứ muốn ngồi mãi trên chiếc ghế quyền lực. Ta có thể ví những kẻ
cai trị đó như những kẻ bệnh hoạn mà chiếc ghế quyền lực là phương thuốc
giữ cho họ được khoẻ mạnh. Và như thế thì đương nhiên họ phải tranh
giành quyền chức. Kết luận của ta thật là rõ ràng: những chính quyền nào
mà quan tâm đến phúc lợi chung của mọi người là những chính quyền được
thiết lập đúng theo công lý, hiểu theo nghĩa nghiêm nhặt nhất, và đó là
những chính quyền đúng đắn; còn những loại chính quyền nào mà chỉ lo
cho quyền lợi của kẻ cai trị là những loại chính quyền đầy rẫy khuyết điểm
và bại hoại, chính quyền của bạo quân và thần dân, [tương phản với] nhà
nước là một cộng đồng của những người tự do.